نگاهی به آیین چهارشنبه آخر ماه صفر با نگاهی به رسوم و آیین های ملی و محلی بنا به دلایل متعدد و متنوع اگر نه تمامی یک رسم و آیین از منطقه ای به منطقه دیگر سرایت نموده لااقل بخشی از آداب و سنن، بسته به سازگاری آیین یا تأثیر پذیری محیط منتقل شده است. این آیین خواه سوگ باشد چنان که شکل و شمایل سینه زنی دایره ای در استان بوشهر با خوزستان قرابت بیشتری دارد تا هرمزگان و شهرکرد قرابت بسیار کمتری دارد. اگر چه از لحاظ قومی به دشتستان نزدیک است یا (سور) که این پژوهش بر اساس وجود تشابه و تفاوت ریشه های چهارشنبه آخر ماه صفر یا (چارشمبه سورو) با مراسم ملی چارشنبه سوری شکل گرفته است.
عبارت (چارشمبه سورو) از دو واژه ی (چارشمبه) و (سورو) تشکیل شده است و واژه چارشمبه تصحیف یا گویش دیگری از (چهارشنبه) است. واژه (سورو) متشکل از (سور) و (و) یا (sooru) است. واژه ی (سور) به معنی شور و (واو) اتصافی از لحاظ معنایی (این) یا (آن) یا مفهوم شدت در صفت دارد یعنی خیلی شور که بنظر نگارنده به دومی نزدیکتر است یعنی چهارشنبه خیلی نحس.
زمان اجرایی مراسم تقریباً در تمامی مناطق استان بوشهر مراسم از غروب سه شنبه آخر ماه صفر قیل از دمیدن سحر روز چهارشنبه ادامه دارد.
رسوم عصر سه شنبه:
✓ آتش روشن نمودن بر روی بام منازل است اینجا بام منازل دارای مفهوم عام است. همین که منازل مسکونی دارای احترام بوده و هم به لحاظ تقدیس این آتش آن را بر بام منازل می افروختند.
✓ شکستن تخم مرغ یا هر شی مدور و بسته مانند کوزه قلیان برای دوری چشم زخم.
✓ ترانه های محلی به طور عمده در روستا های بلوک و شهر برازجان ترانه (صفرک در) خوانده می شود.
آداب سحر روز چهارشنبه در مناطق دشتی مانند درازی و مسیله؛ زمان حفر چاه را در سحر چهارشنبه آخر ماه صفر بر می گزیدند و یک متر از چاه را حفر می کردند و معتقد بودند که (سر چاه برداشتن) در چهارشنبه باعث شیرینی آب آن می شود.
گستره جغرافیایی آیین «صفرک در» تا جایی که نگارنده تحقیق نموده است در مناطقی از استان خراسان و کاشان و جنوب فارس به ویژه شهر گراش این رسم را با مشابهاعت فراوان به جا می آوردند.
زمان اجرای جشن عمده اشخاصی که نگارنده با آنان مصاحبه نموده است در مناطق دشتی و دیر معتقدند چون قیام مختار در ماه ربیع الاول سال ۶۶ بوده است و تقارن مراسم آخر ماه صفر مانند اربعین و ۲۸ ماه صفر با این مراسم شیعیان ترجیحاً آخرین چهارشنبه را به عنوان روز خروج از ماه صفر و شروع عید و شادی انتقام از سپاه یزید تحت نام چارشمبه سورو قرار می دهند.
اما در دشتستان علت آن را سنگینی ماه صفر می دانند. علت کمرنگ شدن این آیین، با توجه به غلبه رسانه که عمده خواننده یا شنونده معتقد به وجود زبان مبنایی رسانه است متأسفانه این رسم کهن در استان بوشهر کاملا محو و نابود شده است.
