شناخت و درک کارکرد تالابها مهمترین عامل موفقیت در فرایند احیای تالابهاست. سرمایه هایی که لازم بود ارزشهای آن طی این سالها فارغ از فعالیتهای پروژه محور در جامعه بسط داده می شد.
آنچه تا امروز انجام شده توفیقات ملموسی در طبیعت زیست بومهای تالابی نداشته است. اقداماتی همچون:
قوانین و اسناد آرشیوی غیر الزام آور، طرح های مدیریتی و پروژه های اجرایی نافرجام که به ثبات و پایداری هیچ یک از تالابها نیانجامیده است، همکاری های مقطعی و غیر راهبردی بین بخشی و صرفاً شکلی و نمایشی، تصمیمات فاقد ضمانت اجرایی در مجلد های مختومه و مسکوت باقی مانده، هزینه کرد منابع و اعتبارات تدارکات و گزارشهای فاقد اثر یا اقدامات حاشیه ای، حقوق آبی زیستگاهی به مانور موج سواری مدیریتی تغییر ماهیت داد و انچه مدیریت آبی را معنی می کرد و نیاز بود بعنوان شاخصه سلامت عملکردی توزیع آب بر اساس اولویت های تعریف شده و مصوبات قانونی و تاریخی که لازم ملاک عمل باشد به محاق رفت و آب فروشی اولویت اقدام متولیان آب قرار گرفت، افت سفره های آبی در بسترهای تالابی و رسیدن به مرحله بدون بازگشت و بحرانی و استمرار و پایداری این روند مخرب، منابع به جای احیای تالابها در مسیر احیای روابط بود و نمایش های تالابی رونق گرفت تا جایی که هنر پیشه های نمایشهای شومنی با اقبال همکاری مجامع و متولیان همراه شدند!!
با لختی تأمل می توان عمق فاجعه و واقعیت ها را دید. بازیگران سناریوهای نمایشی موفق به بهبود حال کدام تالاب در واقعیت شده اند؟ داده های جامع از فون و فلور و کیفت منابع آبی خاکی این زیستگاه های آبی در دسترس نیست و در این شرایط تالاب بین المللی کمجان در قالب فعالیت های خودجوش تشکلی برخواسته از جامعه‌ی محلی فارغ از همه‌ی طرح های کلیشه ای از سال ١٣٨٨ در اقدامی بی نظیر وارد اقدامات َفاز اجرایی شد. طی این سالها همکاری عزیزانی که دل در گرو سلامت آب و خاک داشتند برای بهبود وضعیت کمجان نقش ارزشمندی داشته است هر چند نامهربانیها از هر حیث به تالاب و احیاء کنندگان آن کم نبود و سعی ها بر این قرار می گرفت که همکاری از سوی علاقه مندان نیز با کمجان شکل نگیرد اما خوشبختانه هنوز هستند افرادی که موجب امیدواری گروه احیاء کنندگان تالاب برای استمرار روند نجات بخشی مردمی تالاب کمجانند. نتیجه این اقدام مؤثر بالغ بر هفده سال فعالیت مستمر به وضوح قابل مشاهده و مایه مسرت است و ثمره‌ی این تلاش مستمر شناسایی بیش از ١٣۵ گونه پرنده در دسته های چند هزار تایی، بالغ بر ٢۵ گونه انواع پستانداران کوچک و بزرگ جثه و افزون بر ده ها گونه گیاهی تالابی و غوطه ور در آب، چندین گونه ماهی اندمیک و غیر بومی به گستره ای با وسعتی بالغ بر ۴ هزار هکتار می باشد.
این نهضت نجات بخشی تالاب کمجان ممکن نبود مگر با عشق و مهرورزی و نستوهی رادمردان و شیرزنان عاشق طبیعت که با جان و دل و بی ریا همراه شدند و به وجودشان می بالم و برای تک تک این عاشقان سبزاندیش که طی این سالها به هر شکلی همکاری همراهی نمودند و موجبات تسریع در موفقیت را فراهم ساختند بهترین ها را آرزو دارم.
