آب یکی از چهار عنصر اصلی و تمدن ساز بوده است و سازه های آبی باستانی با شگفتی های کاربردی و اهمیت فرهنگی و مذهبی عمیق بازمانده تمدن هایی است که الهام بخش برای ماست.
این سازه ها که اغلب معابد و کاخ ها را در هم ادغام می کرد، از کشاورزی، تأمین آب سکونتگاه های شهری و تجارت حمایت می کردند. فراتر از استفاده عملی، این سیستم‌ها رویکرد جامعه‌محور به مدیریت منابع را برجسته می‌کنند و بر عدالت و مسئولیت جمعی بنا شده بوده، اصولی که امروزه هنوز مرتبط هستند و می تواند برای ما الهام بخش باشد.
سازه های باستانی آب در ایران نیمه خشک یکی از بزرگترین و قدیمی ترین تمدن‌های بشری را پایه گذاری کرده و مورد توجه محققان و باستان شناسان بوده است.
از جمله این سازه های شگفت انگیز سدها، آب بندها، آسیاب ها و تاسیسات انتقال آب است که در دل عمیق ترین دره ها و گرم‌ترین دشتها احداث شده و نشان می دهد که آب چگونه تمدن‌ها را ساخته و کم آبی چگونه آنها را محو کرده است.
سازه های شگفت انگیز در جنوب ایران و در شهرستان جم که با نام باستانی دایو و گلوکلات شناخته می شود نمادی از تلاش بشر برای دوام آوردن در سرزمین است.
شهرستان جم در استان بوشهر در کنار دارا بودن از مواهبی از جمله پسکرانه بندر باستانی سیراف و نزدیکی در کنار خلیج فارس، گنجینه ای تمام عیار در حوزه سازه های باستانی آب در جهان است. در شهرستان جم چندین سد بلند تاریخی وجود دارد که قدمت آن دوران ساسانی و ماقبل آن می رسد که نشان دهنده یک سیستم تامین و توزیع آب مبتنی بر عدالت است. در این سازها که با دیدگاه حوضه محور ساخته شده است با سیستم توزیع آب مسئولانه از مواهب طبیعت حداکثر بهره برداری توأم با حفاظت دیده می‌شود.
سازه های باستانی آب در ایران نیمه خشک یکی از بزرگترین و قدیمی ترین تمدن‌های بشری را پایه گذاری کرده و مورد توجه محققان و باستان شناسان بوده است.
از جمله این سازه های شگفت انگیز سدها، آب بندها، آسیاب ها و تاسیسات انتقال آب است که در دل عمیق ترین دره ها و گرم‌ترین دشتها احداث شده و نشان می دهد که آب چگونه تمدن‌ها را ساخته و کم آبی چگونه آنها را محو کرده است.
نشست نگاهی به سازه های باستانی جم به مناسبت روز جهانی بناهای تاریخی و محوطه های تاریخی در شهرستان جم با سخنرانی دکتر محسن جواهری نویسنده کتاب درخشان آب، جم، جمشید بر گذار شده که به بررسی ابعاد فنی این سازه ها پرداختند.
ایشان با تشریح فنی چند سازه برجسته در دایو و گلوکلات به سد “گلوکلات” به قدمت دوران ساسانی با ۱۵ مترارتفاع اشاره کرده و آن را از شگفت انگیز ترین سازه های باستانی مطالعه شده و جزو سدهای بلند شمرده می شود و با توجه به پیچیدگی سیستم آبگیری و سامانه های مربوط به آن، پتانسیل معرفی به اثری به عنوان میراث جهانی وجود دارد که متاسفانه به دلیل نشناخته شدن اهمیت باستانی آن مورد تاخت و تاز و دست اندازی شدید قرار گرفته و آسیب دیده است.
بررسی سازه های آبی باستانی ایشان با تشریح این سازه ها از منظر فنی گفتند که این سازه ها نشان می دهد که چگونه نیاکان ما، از “هیچ” آب ساخته اند.
ایشان خاطر نشان کردند که وقتی سد گلوکلات را در کنار مجوعه ای از آثار از جمله سد “دایو”، آسیاب آبی دایو، بندهای بالادست آن، گاو چاه های منطقه و بندهای خشکه چین بررسی می کنیم، متوجه عظمت این سامانه به هم پیوسته می شویم که پایداری سرزمین را به همراه داشته است. این سدها نه تنها موجب خشک کردن رودخانه ها نشدند بلکه مبتنی بر کارکرد سیستم رودخانه ای بوده و در تمام این سیستم این اصل رعایت شده است.
ایشان تاکید کردند این محوطه های باستانی شگفت انگیز بسیار مهم بوده و علاوه بر داشتن ظرفیت های تحقیقاتی جهانی، می توان از قابلیت آن برای بهره‌برداری گردشگری نیز بهره برده و به دنیا نشان داد که ایرانیان باستان چگونه به آب می نگریستند.
