بیات ها در تاریخ و رپرتوار موسیقی ایران ، جایگاه و منزلتی خاص دارند و به جرات می توان گفت لازم الاجرایند در درک و دریافت ساختاری و نواختاری ردیف دستگاهی موسیقی کلاسیک ایران.
بیات اصفهان/ بیات ترک یا زند/ بیات شیراز/ بیات تهران/ بیات راجع و … که با مشخصات موسیقیایی خاص خود و در مُد و فاصله ی مشخص و معین موسیقی مربوطه اجرا و شنیده می شوند و گردش ملودی و نغمگی های همان بیات را بیان می سازند.
اگر خیامی (یا خیام خوانی)در رپرتوار و کارگان موسیقی بوشهر یک انگاره و گوشه نمایانده و شناسانده شود با توجه به لحن و نیز روند ملودیک که نشانگر موسیقی در یک زیست بوم و جغرافیای معلوم و معین است و هم دورِ ضربی و ریتمیک مربوطه حس و حال و هوای جنوبگان موسیقی را در اذهان متبادر می سازد ، از آغاز تا پایان اجرا را می توان منحصر به فرد دانست و لحن و لهجه ی موسیقی بوشهر را در آن انگاره و گوشه، گوش فرا داد و بارها دید و شنید.
از همین رهگذر پربیراه نگفته ایم اگر خیامی را یک بیات ِ دیگر در موسیقی ایرانی بدانیم و بنامیم؛
