استان بوشهر با مصرف سالانه بیش از ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب، امروز درگیر بحران آبی بی‌سابقه‌ای شده است. این استان با برداشت بیش از ۲.۷ برابری از ظرفیت منابع آب تجدیدپذیر خود (حد نهایی مصرف مجاز تنها ۳۲۶ میلیون مترمکعب است)، در آستانه فروپاشی اکولوژیکی قرار دارد. کاهش شدید حجم سفره‌های زیرزمینی و مخازن سدها، فرونشست زمین، افزایش شوری آب و خاک و کاهش چشمگیر تولیدات کشاورزی، نشانه‌های بارز این بحران است که همه دشت‌های کشاورزی بوشهر را به وضعیت بحرانی و ممنوعه بحرانی کشانده است. این چالش جدی، بیش از هر چیز، ریشه در انتخاب‌های نادرست الگوی کشت و توسعه کشت دارد؛ انتخاب‌هایی که بیش از حد متکی به محصولات پرآب‌بر بوده و بجای کاهش مصرف آب در حد توان اکولوژیک استان، تنها بار بحران را سنگین‌تر کرده‌اند. با وجود تاکید قانون برنامه ششم توسعه بر «الزام تعیین، اجرا و پایش الگوی کشت متناسب با ظرفیت آب و اقلیم» و سندهای ملی کاهش مصرف آب و سند ملی سازگاری با کم آبی، همچنان الگوی کشت استان راه درستی به سوی پایداری نپیموده است.
الگوی کشت بهینه و کم‌آب‌بر، نه تنها یک توصیه فنی است، بلکه کلید نجات کشاورزی استان از فروپاشی و تضمین امنیت غذایی در برابر تغییرات اقلیمی است. گزارش‌های معتبر داخلی و بین‌المللی هشدار می‌دهند که توسعه بی‌رویه کشت پرآب‌بر، مانند ذرت در دشت بوشکان، تهدیدی مستقیم برای منابع آب است و می‌تواند این مناطق را به دشت‌های ممنوعه و دچار فرونشست تبدیل کند. اکنون بیش از هر زمان، جلب توجه به این مهم ضروری است: هرگونه توسعه کشاورزی باید مبتنی بر تحقیقات دقیق میدانی و داده‌های شفاف باشد و از تصمیم‌گیری شتاب‌زده و بدون پشتوانه فنی پرهیز شود تا بحران‌های زیست‌محیطی در استان بوشهر به فاجعه‌ای غیرقابل بازگشت تبدیل نشود. در حالی که منابع آب استان بوشهر در شرایط بحرانی و خطرناک قرار دارد، توسعه کشت چغندر قند، گیاهی کاملاً آب‌بر، به‌نظر می‌رسد انتخابی پرچالش و بحث‌برانگیز باشد. بر اساس مبانی علمی، چغندر قند به دلیل نیاز آبی بسیار بالا، نمی‌تواند جایگاهی در الگوی کشت مناطق با کمبود شدید آب مانند بوشهر داشته باشد. اما اخیراً وزارت جهاد کشاورزی با استدلال اینکه نوع پاییزه چغندر قند نسبت به نوع بهاره آب کمتری مصرف می‌کند، توسعه این کشت را در دستور کار خود و سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر قرار داده است. تیم مسئول چغندر قند در جهاد کشاورزی بوشهر، اگرچه آب‌بر بودن چغندر قند بهاره را با نیاز آبی حدود ۱۴ هزار مترمکعب به‌روشنی پذیرفته‌اند، مدعی‌اند چغندر قند پاییزه شبانکاره در سال ۱۴۰۳ تنها بین ۴ تا ۵ هزار مترمکعب آب نیاز داشته و دوره رشد آن نیز بسیار کوتاه تر و در حدود ۵ ماه است. این ادعا، با توجه به وضعیت بحرانی منابع آبی استان، پرسش‌های جدی درباره واقع‌بینی و کارآمدی چنین سیاستی ایجاد کرده است: آیا کاهش نسبی مصرف آب چغندر قند پاییزه آن را در رده کشت های کم آب بر قرار می دهد یا صرفاً تکرار الگوی خطرناک کشت آب‌بر ذرت در دشت بوشکان است که می‌تواند دشت‌های بوشهر را بیش از پیش در معرض ورشکستگی آبی قرار دهد؟
چالش سنجش آب‌بری چغندر قند پاییزه در شبانکاره / بر مبنای واقعیت یا تعارض منافع
واژه «آب‌بر بودن» یک کشت، مفهومی دوگانه دارد که تعیین دقیق آن، کلید مدیریت هوشمندانه منابع آب است:
۱. میزان آبی که محصول از شروع کاشت تا برداشت مصرف می‌کند — هر چه این رقم بالاتر باشد، آب‌بری کشت بیشتر است.
۲. مقایسه نیاز آبی محصول با دیگر کشت‌های رایج منطقه — محصولی که بیشترین نیاز آب را داشته باشد، پرآب‌بر محسوب می‌شود.
اما آیا واقعاً می‌توان ادعای کاهش آب‌بری چغندر قند پاییزه در بوشهر را پذیرفت؟ در علوم کشاورزی و آبیاری، برای اعتبارسنجی چنین ادعایی تنها دو روش پذیرفته شده وجود دارد:
- نخست، اندازه‌گیری میدانی مستقیم مصرف آب با دستگاه‌های دقیق یا داده‌های معتبر تحقیقات میدانی (که متأسفانه در مورد چغندر قند پاییزه شبانکاره اندازه گیری ای انجام نشده است یا در دسترس نیست).
- دوم، محک زدن ادعا با روش‌های غیرمستقیم علمی و معادلات مورد تأیید منابع معتبر جهانی مانند فائو، به‌علاوه تعمیم داده های اندازه گیری شده میدانی تحقیقات مشابه مناطق دیگر برای منطقه موردنظر
- در غیاب داده‌های میدانی، راهکار دوم تنها مرجع معتبر برای برآورد مصرف آب این محصول است. گفتنی‌ست هیچ حرف شفاهی یا نامه مکتوب، حتی اگر از سمت مسئولان بلندپایه هم باشد، نمی‌تواند جایگزین این دو روش علمی باشد؛ زیرا در علوم تجربی، حرف و ادعای بدون آزمایش و اندازه گیری میدانی و قابلیت تکرار، بیش از شبه‌علم نیست.
جهت تعیین نیاز آبیاری چغندرقند پاییزه در منطقه شبانکاره مطابق راهکار دوم از چند روش استفاده شده است. برای ارزیابی دقیق، تیم‌های تحقیقاتی از «سامانه نیاز آب» که توسط مؤسسه تحقیقات خاک و آب وزارت جهاد کشاورزی توسعه یافته که خود مروج این کشت در استان بوشهر است، بهره بردند. در ادامه خروجی های این سامانه برای چهار کشت شامل چغندرقند پاییزه به عنوان کشت هدف مطالعه و دو کشت هندوانه و خربزه(نمادی از گروه جالیز و صیفی ) و گندم بعنوان کشت های عمده منطقه شبانکاره ارائه می گردد.
همان طور که نتایج سامانه نیاز آب وزارت جهاد کشاورزی نشان می دهد:
۱-نیاز آبیاری ناخالص چغندرقند پاییزه در استان بوشهر مطابق محاسبات جدول زیر به بالغ بر ۱۳ هزار مترمکعب در هکتار می رسد. این میزان مصرف آب، چغندر قند را به عنوان یک محصول بسیار آب بر تقسیم بندی مینماید(مطابق تعریف اول از کشت آب بر).
لازم به ذکر است خشکسالی وابسته به شدت آن به میزان بین ۱۵ تا ۳۵ درصد(مقالات ملی و بین المللی و کتاب مدیریت منابع آب در شرایط خشکسالی انتشارات دانشگاه تهران) و شوری آب در حد بالاتر از ۴۰۰۰ هزار میکروموهس بر سانتی متر به میزان ۲۰ تا ۳۰ درصد(کتاب آبیاری و زهکشی چاپ دانشگاه تهران) باعث افزایش نیاز آبیاری محصولات کشاورزی می گردند. عدد نیاز آبیاری واقعی مطابق جدول زیر و با توجه به این موارد و نیز راندمان ۷۵ درصد ادعایی اعضای تیم چغندر استان به دست آمده است.
| برآورد نیاز آبیاری چغندر قند پاییزه منطقه شبانکاره در سال ۱۴۰۳
بر اساس خروجی سامانه نیاز آب وزارت جهاد کشاورزی |
|||
| مقیاس | میزان نیاز آبی خالص
خروجی سامانه نیاز آب |
میزان نیاز آبی ناخالص
با راندمان ۷۵ درصد |
میزان نیاز آبیاری واقعی
سال ۱۴۰۳ با اعمال تاثیر خشکسالی شدید و شوری یا هدایت الکتریکی حدود ۵۴۰۰ آب |
| میلی متر | ۷۳۲ | ۹۷۶ | ۱۳۱۷٫۶ |
| متر مکعب در هکتار | ۷۳۲۰ | ۹۷۶۰ | ۱۳۱۷۶ |
۲-مقایسه خروجی نیاز آبی چغندرقند پاییزه شبانکاره با هندوانه و خربزه(نمادی از گروه جالیز و صیفی) و گندم نشان دهنده نیاز آبی و مصرف آب بسیار بیشتر و بیش از ۲ برابری چغندرقند نسبت به کشت های مرسوم منطقه می باشد. این به معنی آن است که چغندر قند بسیار آب بر تر از کشت های مرسوم منطقه است(مطابق تعریف دوم از کشت آب بر).
| میزان آب بر تر بودن چغندر قند نسبت به کشت های موجود در منطقه شبانکاره
بر اساس سامانه نیاز آب موسسه تحقیقات خاک و آب وزارت جهاد کشاورزی |
||
| نوع کشت | نیاز آبی خالص در منطقه شبانکاره بر اساس سامانه نیاز آب موسسه تحقیقات خاک و آب وزارت جهاد کشاورزی
(میلی متر) |
نسبت مصرف آب چغندرقند پاییزه نسبت به این نوع کشت (درصد) |
| هندوانه | ۲۸۹ | %۲۵۳ – بیش از ۲ برابر |
| گندم | ۳۵۹ | %۲۰۴- بیش از ۲ برابر |
| خربزه | ۲۷۱ | %۲۷۰- بیش از ۲ برابر |
| چغندر قند پاییزه | ۷۳۳ | %۱۰۰- برابر |
روش دیگری که برای روشن شدن میزان نیاز آبیاری چغندرقند پاییزه توسط محققان و کنشگران آب و محیط زیست درون استانی استفاده شده است، محاسبات نیاز آبیاری این کشت مطابق روش فائو (FAO 56) با داده های اقلیمی منطقه شبانکاره و برازجان است. این روش نیز نشان داد که این کشت با نیاز آبیاری ۱۲ تا ۱۴ هزار مترمکعب در رده محصولات پرآب بر می باشد و از محصولات زراعی موجود در منطقه نیز با اختلاف زیاد و تا بیش از ۲ برابر، آب بری بیشتری دارد.
یکی دیگر از ابهامات و ادعاهای مطرح شده در مورد نیاز آبیاری چغندرقند شبانکاره، تفاوت بسیار زیاد مصرف آب کشت پاییزه و بهاره این محصول یعنی کاهش مصرف بیش از ۱۴ هزار مترمکعبی کشت بهاره که همه کارشناسان جهاد کشاورزی از جمله تیم چغندر قند استان بارها این عدد را تایید کرده اند به ۴ تا ۵ هزار متر مکعب در کشت پاییزه است. اندازه گیری های میدانی در مناطق مختلف کشور تفاوت نیاز آبیاری چغندر قند پاییزه و بهاره را حدود ۱۳ درصد می دانند. در یکی از این تحقیقات که توسط دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است نیاز آبیاری چغندر قند پاییزه در منطقه خراسان با دمای مناسب تر و تبخیر کمتر نسبت به شبانکاره حدود ۱۱ هزار مترمکعب ذکر شده است.
| میزان نیاز آبی و تفاوت فقط ۱۳ درصدی نیاز آبی چغندرقند پاییزه و بهاره در تحقیقی از دانشگاه شهید بهشتی |
تفاوت ۱۳ درصدی بین کشت بهاره و پاییزه در این تحقیق، برای منطقه ای بدست آمده که تفکیک بین فصول گرم و سرد و چهارفصل بودن سال کاملا وجود دارد. در حالی که در استان بوشهر عملا این تفاوت بین فصول بصورت بارز نیست در نتیجه تفاوت کمتری بین کشت بهاره و پاییزه از نظر دمایی و مصرف آب می تواند وجود داشته باشد. به عبارتی مثلا با وجود پاییز گرم و کم بارش سال ۱۴۰۳ بوشهر، کشت پاییزه در این استان چه تفاوتی با کشت بهاره آذربایجان یا خراسان می تواند داشته باشد؟
در تحقیق دیگری که توسط آقای دکتر سپاسخواه دانشگاه شیراز و همکاران در دزفول با اقلیمی تقریبا مشابه با بوشهر و البته دما و تبخیر کمتر و بارش بیشتر و با اندازه گیری های میدانی انجام شده، نیاز آبیاری چغندر قند حدود ۹ هزار مترمکعب برآورد شده که با تعدیل اقلیمی منطقه شبانکاره و لحاظ کردن خشکسالی و ناچیز بودن بارش موثر سال ۱۴۰۳ شبانکاره و شوری یا هدایت الکتریکی بیش از ۵۰۰۰ میکروموهس بر سانتی متر آب آبیاری این دشت، این میزان برای دشت شبانکاره معادل حدود ۱۴ هزار متر مکعب در هکتار برآورد گردیده است.
دکتر ابراهیمی پاک و همکاران(۱۴۰۱) نیز با مقایسة نتایج اندازه گیری مزرعه ای مقدار آب آبیاری و عملکرد چغندرقند در شرایط مزرعه با برآورد سامانة نیاز آب در ۱۱۷ نقطه و ۱۶ شهرستان در سال ۱۳۹۶ است، مقدار آب آبیاری چغندرقند به ترتیب برابر با ۱۳۰۸۸ و ۱۳۸۵۶ مترمکعب در هکتار با عمکرد ۶۴ تا ۷۱ تن می باشد.
یکی از مستندات رسمی دیگر برای تعیین یا برآورد میزان مصرف آب چغندر قند پاییزه سال ۱۴۰۳ بوشهر، درخواست رسمی سازمان جهاد کشاورزی استان برای نیاز آبیاری آبان ماه چغندر قند(درخواست رهاسازی ۹۰۰ هزار مترمکعب برای ۳۸۰ هکتار اراضی کشت چغندرقند در طول آبان ماه سال ۱۴۰۳) و استفاده از جدول رشد چغندر قند و درصد نیاز آبیاری هر مرحله از این دوره رشد است. بر اساس این جدول، نیاز آبیاری چغندر قند شبانکاره حدود ۱۳ هزار مترمکعب در هکتار می باشد.
| جدول مراحل رشد چغندر قند پاییزه بر اساس گزارش فائو
به همراه تعمیم درخواست ۹۰۰ هزار مترمکعبی جهاد کشاورزی بوشهر برای آبان ماه جهت برآورد مصرف و نیاز آبیاری کل دوره رشد |
|||||
| مرحله رشد | زمان تقریبی | درصد مصرف آب | تفسیر از درصد مصرف آب در هر مرحله | مصرف آب ۳۸۰ هکتار (m³) | نیاز آبیاری هر هکتار (m³) براساس نامه درخواست ۹۰۰۰۰۰ مترمکعب نیاز آب جهاد کشاورزی استان در آبان ماه |
| آبیاری قبل از کاشت و استقرار | مهر-آبان | ۱۸٫۵۰% | منطقی است؛ در این مرحله نیاز به رطوبت برای جوانه‌زنی و استقرار گیاه وجود دارد. در خاک‌های سبک برازجان، این مقدار کاملاً قابل دفاع است. | ۹۰۰۰۰۰ | ۲۳۶۸ |
| رشد رویشی | آذر–دی | ۳۳% | این مرحله بیشترین رشد برگ و اندام هوایی را دارد؛ تبخیر و تعرق بالا نیست اما توسعه سطح برگ باعث افزایش مصرف آب می‌شود. عدد ۳۳٪ دقیق و قابل استناد است. | ۱۶۰۵۸۰۰ | ۴۲۲۶ |
| رشد غده و پر شدن ریشه | بهمن–اسفند | ۲۵٫۵۰% | در این مرحله نیاز آبی به‌دلیل توسعه ریشه و غده زیاد است. عدد پیشنهادی با مطالعات موسسه تحقیقات چغندرقند همخوانی دارد | ۱۲۴۱۰۸۰ | ۳۲۶۶ |
| آبیاری تکمیلی بهاره | فروردین–اردیبهشت | ۲۳% | در این مرحله دمای هوا بالا می‌رود و تبخیر زیاد می‌شود. اگر بارندگی بهاره کم باشد، این سهم از مصرف آب کاملا منطقی است | ۱۱۱۹۱۰۰ | ۲۹۴۵ |
| مجموع | حدود ۷ تا ۸ ماه | ۱۰۰% | ۴۸۶۶۲۸۰ | ۱۲۸۰۶ | |
این اعداد و ارقام، مستنداتی است که بر اساس اصول علمی و داده های موجود و گزارشات رسمی فائو در مورد چغندر قند پاییزه مناطق گرم و خشک و نتایج برخی تحقیقات و اندازه گیری های میدانی تهیه و برآورد گردیده است.
در عین اینکه در علوم تجربی به ویژه علم آب استفاده از داده های یک منطقهی دارای اطلاعات معلوم و اندازهگیریشده برای تخمین یک داده مبهم در منطقهی فاقد اندازه گیری جزو اصول علمی و از بدیهیات است و بهترین و در دسترس ترین رفرنس علمی برای این روش کتاب اصول آب شناسی آقای دکتر علی علیزاده انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد می باشد که یکی از معتبرترین رفرنسهای دانشگاهی علم آب در ایران است.
ابهام و ادعای مطرح شده دیگری که در مورد چغندر قند پاییزه بوشهر وجود دارد. طول دوره رشد این محصول است که توسط تیم چغندر استان ۵ ماه ذکر شده است. بر اساس اخبار منتشره در نشریات و مستندات موجود و مصاحبه های مسئولین جهاد کشاورزی و مسئولین سیاسی شهرستان دشتستان، طول دوره کاشت تا برداشت چغندر قند برخلاف گفته تیم چغندر قند استان بوشهر، بیشتر از ۵ ماه ادعایی این تیم و از آبان ماه ۱۴۰۳ تا اواسط و حتی اواخر اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ یعنی ۷ ماه بوده است. گزارشات فائو و جدول مراحل رشد چغندر قند در این گزارشات نیز دوره رشد بین ۷ تا ۸ ماه برای چغندر قند پاییزه مناطقی مشابه شبانکاره را تایید می نماید.
جدول مراحل رشد چغندر و طول دوره رشد آن در مناطقی مشابه شبانکاره به همراه درصد مصرف آب در هر مرحله از رشد که بر اساس گزارش فائو و تحقیقات ملی و بین المللی تهیه شده است نیز برای شفاف تر شدن موضوع در بالا ارائه گردید.
همه این موارد توسط محققین و کنشگران استانی بارها در جلسات و فضای مجازی ذکر شده است ولی این یک طرف ماجراست.
در طرف دیگر، برخی کارشناسان توسعه کشت چغندر قند در استان بوشهر و گروهی از کشاورزان، به ویژه کسانی که سال گذشته در شبانکاره فعال بوده‌اند، مدعی مصرف آب کمتر این محصول نسبت به گندم و صیفی جات هستند، این ادعاها بدون هیچ اندازه‌گیری میدانی و مستندات علمی معتبر همچنان محل مناقشه است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که ادعای مصرف ۴ تا ۵ هزار مترمکعب آب برای چغندر قند پاییزه، عمدتاً بر اساس گفته‌های شفاهی و نامه‌های امضاشده در بین مسئولان استان و مرکز تهران است و فاقد داده‌های دقیق و علمی ثبت شده با تجهیزات معمول مانند کنتورهای دبی‌سنج یا لیسیمتر و… می‌باشد.
این رقم به حدی کمتر از واقعیات به نظر می‌رسد که حتی اعضای هیئت علمی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی استان این ادعا را نپذیرفته و عدد ۹ هزار مترمکعب را به عنوان برآورد منطقی‌تر مطرح کرده‌اند. حتی اگر این رقم یعنی ۹ هزارمترمکعب پذیرفته شود، مصرف آب چغندر قند پاییزه نسبت به گندم و خربزه کاملا بالاتر است و این محصول را در زمره کشت‌های پرآب‌بر قرار می‌دهد.
انگیزه این اصرار بر کم‌آبی چغندر قند پاییزه، می‌تواند به دلیل تضاد منافع آشکار جهاد کشاورزی که به دنبال گزارش عملکرد و پیگیر ترجیح های سازمانی وزارتخانه مربوطه و نهایتا توسعه این کشت در استان است و کشاورزان چغندرکار باشد. این موضوع دامنه نگرانی‌ها را افزایش داده و ریسک تصمیمات نادرست در شرایط بحرانی آب استان را بالا برده است.
کارشناسان منتقد پیشنهاد داده‌اند، با توقف روند موجود و انجام سه پروژه پایلوت ۵ هکتاری زیر نظر پژوهشگران مستقل و دانشگاهی استان، واقعیت میزان مصرف آب چغندر قند پاییزه شفاف‌سازی شود. این رویکرد علمی، راهی برای پایان دادن به چالش موجود و ابهام‌زدایی از کشت چغندر قند، حمایت از کشاورزان زحمتکش و محافظت از منابع آبی استان و افزایش تاب آوری محیطی خواهد بود. اصرار به ادامه توسعه این کشت پرآب‌بر بدون داده‌های علمی دقیق، تهدیدی جدی برای منابع آب بوشهر است که می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای کشاورزی و معیشت مردم به دنبال داشته باشد.
البته این کارهای تحقیقاتی و اندازه گیری ها توسط دانشگاه ها یا مراکز تحقیقاتی و سپس شفاف سازی آنها میبایست پیش از توسعه حدود ۴۰۰ هکتاری کشت و درگیر نمودن کشاورزان زحمتکش و افکار عمومی صورت میگرفت تا مطابق شرایط موجود باعث تنش های اجتماعی و در آتی عوارض شدید محیط زیستی نگردد.
در روزهایی که تبلیغات همراه با تشویق و تمجید برای توسعه کشت چغندر قند با تیترهایی چون «کام شیرین کشاورزان با چغندر قند»، «چغندر قند یک محصول کم آب بر و راهبردی»، «چغندر، ستاره جدید کشاورزی در استان بوشهر» و…در برخی رسانه‌های استان منتشر می‌شود، این سوال مهم مطرح است که آیا این تبلیغات، واقعیت‌های علمی را پوشش می‌دهند یا تنها به ادعای افراد متکی است و نگاه کوتاه‌مدت و منافع غیرپایدار کشاورزی را به تصویر می‌کشند؟ تجربه تلخ توسعه گسترده کشت ذرت در دشت بوشکان که زمانی به عنوان قطب ذرت استان ستایش می‌شد و اکنون در وضعیت ممنوعه بحرانی قرار دارد، زنگ خطری جدی برای رسانه ها برای دقت بیشتر در پوشش اینگونه اخبار است. کم آب یا خشک شدن منابع آب سطحی و زیرزمینی، افزایش روند بیابانزایی، فرونشست زمین و تهدید معیشت مردم نشانه‌های آشکار اینگونه تصمیم‌گیری های غیرمسئولانه است. برای پیشگیری از اینگونه تصمیم گیری ها، رسانه‌های دغدغه‌مند استان در این شرایط حساس باید صدای منتقدان هم باشند و به جای تکرار ادعاهای سازمان ها و احیانا تعریف و تمجید از این ادعاها، فضایی آرام، علمی و متعادل برای بررسی ادعاهای مصرف آب چغندر قند فراهم کنند. مصاحبه‌های متنوع با مسئولان و کارشناسان حامی این کشت انجام شده، اما جای خالی صدای منتقدان به شدت حس می‌شود؛ صدایی که می توانست و می‌تواند پلی برای اصلاح مسیر و رفع نواقص موجود باشد.
تجربه نشان داده است که توسعه هر کشت جدیدی بسیار آسان‌تر از حذف آن پس از وابستگی کشاورزان است؛ اجرای کشت نامناسب بدون تحقیقات دقیق می‌تواند دودش به چشم کشاورزان، محیط زیست و جامعه برود. از سوی دیگر، چغندر قند پاییزه هرچند کمی کم‌آب‌تر از نوع بهاره است، اما در اقلیم گرم و خشک بوشهر که بارش مؤثر بسیار کم است، نیاز آبی آن تقریباً تماماً باید از طریق آبیاری تأمین شود؛ موضوعی که این محصول را همچنان پر آب‌بر و پرخطر نگه می‌دارد.
لازم به ذکر است که شرایط شکننده و بحرانی منابع آب، امکان و تحمل افزایش ریسک با کشت هایی مانند چغندر قند چه پاییزه و چه بهاره که به آب بری مشهور بوده و هست را ندارد. ورود هر کشت دارای آب بری بیشتر از کشت های موجود به معنی مصرف آب بیشتر در منطقه و تشدید بحران آب است. مدیریت ریسک و روش های علمی تدوین الگوی کشت بهینه، بر تحقیق کافی همراه با اندازه گیری های دقیق توسط تیم ها یا مراکز تحقیقاتی مستقل فاقد تعارض منافع را برای توصیه هر نوع کشت جدید در مناطق مختلف توصیه اکید دارند و آن را ضروری می دانند. به همین دلیل لازم است مسئولین استانی چه در مورد چغندر قند و چه هر نوع کشتی که در آینده قرار است در استان توسعه یابد، توجه کافی و بایسته به این پیش نیاز ضروری داشته باشند و بدون داده و تحقیق و شفاف سازی، از توسعه هرگونه کشت در استان خودداری نمایند.
در پایان خاطر نشان می گردد تدوین و اجرای الگوی بهینه در هر منطقه ای، یکی از زیربنایی ترین امور جهت حفظ منابع آب، تضمین پایداری کشاورزی و امنیت غذایی و حفظ و بهبود معیشت و اقتصاد کشاورز است ولی همانگونه که کشت بهینه می تواند منشا فواید متعدد گردد، یک کشت نامناسب که بدون تحقیق و نظارت کافی وارد الگوی کشت گردد نیز می تواند به همان اندازه اثر مخرب داشته باشد. مدیریت آینده نگرانه آب و کشاورزی با توجه به خشکسالی و تغییر اقلیم حاکم بر کشور، کشت های کم آب بر اقتصادی و مناسب اقلیم مبتنی بر تحقیق میدانی نظارت شده را ضروری می نماید.
این متن حاصل تحلیل‌های علمی، داده‌های مستند، و تجربه‌ی زیسته‌ی کارشناسان دلسوز است نه یک نظر شخصی. هدف آن، نه مخالفت با کشاورزی، بلکه دعوت به تصمیم‌گیری آگاهانه، مسئولانه و پایدار است.
چغندرقند پاییزه ممکن است در کوتاه‌مدت برای برخی کشاورزان سودآور باشد، اما این سود با هزینه‌های پنهان بسیاری به ویژه برای محیط زیست و منابع آب همراه است.
در واقع، آنچه در ابتدا «سود» به‌نظر می‌رسد، در بلندمدت به «زیان جمعی» تبدیل می‌شود—زیانی که شامل از دست رفتن منابع آب، تخریب محیط زیست و تهدید امنیت غذایی و معیشت کشاورزان است.
اکنون زمان آن رسیده که با احترام به دانش و طبیعت، هم از معیشت کشاورزان حمایت کنیم و هم آینده سرزمین‌مان را حفظ کنیم. تنها راه نجات، تصمیم‌گیری آگاهانه، مبتنی بر داده‌های علمی دقیق و نظارت شفاف است.
