در هفته‌های گذشته، خبرهایی از تبدیل جزیره خارکو استان بوشهر به «قطب جدید گردشگری دریایی ایران» منتشر شد. در نگاه نخست، چنین طرحی هم‌راستا با اهداف توسعه دریامحور و سیاست‌های کلان «اقتصاد آبی» کشور است؛ رویکردی که بر استفاده پایدار از منابع دریا برای رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی و گسترش عدالت منطقه‌ای تأکید دارد.
اما واقعیت این است که میان شعارهای توسعه و واقعیت‌های میدانی فاصله‌ای جدی وجود دارد؛ فاصله‌ای که اگر پر نشود، ممکن است خارکو به قربانی جدیدی در فهرست مناطق تخریب‌شده خلیج فارس بدل شود.
خارکو، این جزیره کوچک و زیبا در شمال خلیج فارس، یکی از غنی‌ترین اکوسیستم‌های مرجانی ایران را در خود جای داده است. مرجان‌ها در این جزیره نه‌فقط زینت بستر دریا، بلکه بخشی از زیرساخت طبیعی زیست‌بوم خلیج فارس هستند: زیستگاه آبزیان، سپری در برابر فرسایش ساحل، و شاخصی از سلامت دریا.
اما در دهه‌های اخیر، این اکوسیستم شکننده زیر فشار عوامل متعددی از جمله آلودگی‌های نفتی جزیره خارک، فعالیت‌های صنعتی، لنگراندازی بی‌رویه شناورها، و گردشگری غیرمسئولانه آسیب دیده است. در برخی موارد، حتی گزارش‌هایی از انتقال مرجان‌ها به آکواریوم‌ها و فروش تجاری آن‌ها منتشر شده که مصداق آشکار بهره‌برداری ناپایدار از طبیعت است.
در سال‌های اخیر، گروهی از پژوهشگران و فعالان محیط‌زیست با اجرای طرح‌های احیای مرجان‌ها در خارکو توانسته‌اند نشانه‌هایی از بازسازی طبیعی را ثبت کنند. این دستاوردها گرچه امیدبخش‌اند، اما بسیار شکننده‌اند و کوچک‌ترین بی‌برنامگی می‌تواند همه چیز را نابود کند. توسعه گردشگری در چنین منطقه‌ای بدون مطالعه‌ی دقیق ظرفیت برد اکولوژیک، تدوین ضوابط سخت‌گیرانه، و نظارت مداوم، به جای رونق، فاجعه زیست‌محیطی به‌بار خواهد آورد.
متأسفانه در این سال‌ها، نگاه ما به منابع دریایی بیش از آنکه مبتنی بر بهره‌وری باشد، بر بهره‌برداری استوار بوده است. ما اغلب به استخراج و استفاده از دریا اندیشیده‌ایم، نه به بازآفرینی و تداوم آن. در حالی‌که تجربه کشورهای پیشرو در اقتصاد آبی نشان می‌دهد که با تمرکز بر بهره‌وری، نوآوری و مسئولیت‌پذیری محیط زیستی، می‌توان همزمان هم رشد اقتصادی داشت و هم میراث طبیعی را حفظ کرد.
اگر هدف ما تحقق واقعی «توسعه دریامحور» است، باید از شعار فاصله بگیریم و به عمل برسیم.
جزیره خارکو می‌تواند به الگوی ملی در گردشگری پایدار و اقتصاد آبی مسئولانه تبدیل شود، اما تنها در صورتی که منطق علمی بر تصمیم‌گیری‌ها حاکم باشد، نه هیجان اقتصادی.
خارکو فقط یک جزیره نیست؛ آزمونی است برای سنجش بلوغ ما در توسعه دریامحور. اگر نتوانیم میان توسعه و حفاظت تعادل برقرار کنیم، نه از خارکو چیزی باقی خواهد ماند، نه از رؤیای توسعه دریا محور و اقتصاد آبی.
