اکوسيستم هاي آبي یکي از مهمترین اکوسيستم هاي جهان هستند که نقش مهمي در زندگي بشر و سایر موجودات زنده دارند. مرجانها از قدیمی‌ترین و غنی‌ترین اجتماع موجودات زنده بر روی زمین می باشند و صخره‌های مرجانی یکی از مهمترین، ظریف‌ترین و متنوع‌ترین اکوسیستم آبی است که شکل‌گیری آن به زمان زیادی نیاز داشته و نقش بسیار مهمی در سلامت محیط زیست ، آب و هوای زمین دارند. فلزات سنگين يکي از آلاينده‌هاي زيست محيطي مهم و از اجزاي اصلي محيط هاي آبي است كه درنتيجۀ فعاليت هاي طبيعي (هوازدگي و فرسايش سازندهاي زمين شناختي) يا انسانی (تخليۀ پساب هاي صنعتي، پساب صنايع ، فاضلاب هاي تصفيه نشدۀ شهري، مواد شيميايي و نشت نفت) وارد اين محيط ها مي شوند؛ عموماً آلودگي فلزات سنگين در دریا از فعاليت هاي انسانی ناشي می شود و اين آلاينده ها مي توانند با ورود به رسوبات و زنجيرۀ غذايي موجودات دريايي، سلامتي آنها را به خطر اندازند بر کسی پوشیده نیست که محــــیط زیست موضوعی بسیار مهم در میان زیرمجموعه‌های مبحث توسعه پایدار است. توسعه پایدار که تمام ارکان جامعه را زیرمجموعه خود قرار می‌دهد سه ضلع دارد؛ اقتصاد، جامعه و محیط زیست. در این خصوص موازنه بین این فاکتورها امری ضروری است در غیر این صورت شاهد آسیب های جدی بر جامعه پیرامونی خواهیم بود. نمونه بارز این ناهمترازی در شهرستان عسلویه به وضوح پیداست. صنایع گاز و پتروشیمی مستقر در عسلویه علیرغم رونق اقتصادی برای کشور, اثرات منفی بهداشتی و زیست محیطی برای مردم منطقه ایجاد نموده است.
صنایع نفت و گاز خصوصا صنایع پتروشیمی ذاتا جزو صنایع آلوده کننده ی محیط زیست هستند و انواع آلاینده ها را که بعضا بسیار خطرناک هستند وارد ( هوا ،آب، خاک ) می کنند . در این صنایع با توجه به ماهیت فعالیتها وفرایندهاي انجام گرفتـه و بـه واسطه تولید پساب، انتشار گازهاي آلاینـده، پسـماندهاي خطرنـاك داراي پتانسیل ایجاد آثار سوء بر محـیط زیسـت مـی باشـند.
بر اساس مطالعات صورت گرفته در منطقه عسلویه ،پساب صنایع گاز و پتروشیمی در این منطقه حاوی انواع مختلفی از آلاینده ها شامل هیدروکربنهای نفتی ، فلزات سنگین ( سرب ، جیوه، کادمیوم ،کروم ) ، هیدروکربنهای آلی فرار ، مواد شیمیایی سمی ، نیترات و فسفات که همگی اثرات سوء جبران ناپذیری به سلامت انسان و اکوسیستم دارند.
در این ميان یکي از محيطهاي که به شدت تحت تأثير آلودگيهاي شدید ناشي از فعاليتهاي انساني و تا حدودي طبيعي قرار گرفته اند، ساحل و رسوبات ساحلی منطقه عسلویه می باشد که آلودگی ناشی از پساب صنایع باعث از بین رفتن مرجانها ، ریز مغذیهای دریایی (پلانکتون و فیتو پلانکتونها) و جلبکها شده است و نتیجه آن کاهش شدید مواد غذایی و تخریب زیست بوم ساحلی و مهاجرت ماهیان را در برداشته است.
به طور کلی اگر بخواهیم به اثرات پساب های صنعتی پتروشیمی ها و پالایشگاه های گازی بر محیط زیست اشاره کنیم می توان موارد ذیل را بیان نمود:
۱٫کاهش تنوع زیستی : ورود فلزات سنگین از طریق پساب به محیط دریا باعث مرگ و میر گونه های دریایی و کاهش تنوع زیستی من جمله گونه های مغذی ، ماهیان ، جلبک ها ، مرجانها و درختان مانگرو می شود.
- اختلال در زنجیره غذایی : آلاینده ها از طریق زنجیره غذایی منتقل شده و منجر به تجمع زیستی یا بیومگنیفیکاسیون در سطوح بالاتر می شوند که باعث بروز بیماری سرطان ، حساسیت تنفسی ، بیماریهای پوستی و بطور کلی آسیب به سلامت انسان ها و جانوران دریایی می شود .
- آلودگی رسوبات : آلاینده ها بخصوص فلزات سنگین می توانند در رسوبات دریایی ته نشین شده وبه عنوان یک منبع آلوده پایدار برای مدت طولانی عمل کنند.
۴٫شکوفایی جلبک مضر : افزایش نیترات و فسفات از طریق پساب به دریا به دلیل غنی شدن مواد غذایی جلبکی ، باعث شکوفایی جلبکهای مضر شده که این امر منجربه کاهش اکسیژن محلول در آب و ایجاد شرایط بی هوازی می شود.
۵٫تخریب زیستگاههای حساس : وجود جنگل مانگرو یا حرا و مرجانها در ساحل عسلویه زیبایهای ساحل را دوچندان کرده است از آنجاییکه مرجانها نقش بسزایی در تصفیه آب ، شفافیت و کاهش آلودگی دریا دارند. ورود فلزات سنگین و منابع آلوده به دریا از طریق پسابها باعث از بین رفتن مرجانها شده است که این امرمنجر به برهم زدن چرخه اکوسیستم واثرات منفی زیستی دیگر می شود. همچنین جنگلهای مانگرو نقش مهمی در تعدیل شوری آب ، تصفیه آب دریا ، تعدیل دمای محیط داشته و زیستگاهی امن برای پرندگان مهاجر از مناطق گرمسیری هستند. پرندگانی مثل حواصیل بزرگ، اگرت بزرگ، اگرت ساحلی، حواصیل هندی، کفچه نوک تیز، سلیم خاکستری، گیلانشاه، پرستو نوک کاکائی، سنقر تالابی، عقاب ماهیگیر، عقاب خالدار بزرگ، شاهین خرچنگ خوار ، نرمتنان و ماهیان می باشد . قطعا ورود پساب صنایع به آب دریا باعث تخریب و از بین رفتن این زیست بوم محلی می شود.
در نتیجه جهت کنترل و جلوگیری از اثرات مخرب پسابهای صنایع پتروشیمی می توان راهکارهایی همچون تصفیه پساب صنعتی با استفاده از فناوری پیشرفته ، مدیریت صحیح پسماند ، پایش و نظارت مستمر دستگاههای مربوطه ، اجرای قوانین و مقررات سختگیرانه و آموزش و آگاهی بخشی در نظر گرفت تا بیشتر از این شاهد از بین رفتن منابع و ذخایر زیست محیطی منطقه عسلویه نباشیم.
