شهرستان دشتستان در حوزه مراتع جایگاه ممتازی دارد که با بی برنامگی متولی، حال و روز خوبی ندارد. برای نمونه، در مراتع روستای راهدار که اداره منابع طبیعی سالها پیش مراتع کوهستانی اش را از دامداران روستا گرفت و به بخش ارم واگذار شد و در اجاره چند دامدار در آمده که خود نیز سالهاست دامی ندارند اما با این وجود مراتع را به دامداران عشایر اجاره می دهند و ۲۵ دامدار که دفترچه دام و چرا دارند را از حق شأن ساقط کردند و پیگیری های دو دهه ای آنها هیچ نتیجه ای نداشته است.

محسن اسفندیاری از اهالی روستای راهدار و محیط بان افتخاری روستا که سالهاست در راستای حفظ تنوع زیستی و حیات وحش منطقه فعالیت می کند و برای حفظ و پایداری مراتع منطقه تلاشهای زیادی داشته در این باره می گوید:
«مراتع کوهستانی روستای راهدار که متعلق به دامداران روستا بوده در سال ۱۳۸۰ در اقدامی عجیب توسط اداره منابع طبیعی شهرستان دشتستان، این مراتع را دامداران منطقه گرفته و زیر مجموعه بخش ارم قرار گرفت و پس از آن تمامی کوه راهدار از ۱۰۰ متری کوه، از دسترس مردم و دامداران روستا خارج شده است. وقتی مراتع کوهستانی روستای راهدار از دامداران روستا که دهها سال مراتع بصورت قانونی در اختیار آنها بود و با این اقدام بدون مرتع شده بودند، بیش از ۱۵۰۰ هکتار مراتع در تصرف سه دامدار در آمد که محل اختلافات در منطقه شد و در حال حاضر چندین سال است پروانه آنها تمدید نشده و در حالی که دام ندارند و دامدار محسوب نمی شوند اما همچنان مراتع منطقه را به عشایر اجاره می‌دهند که کاملا غیر قانونی و تخلف است و پیگیری های فعالان محیط زیستی روستا و شورا و دهیاری روستا به جایی نرسیده است.
همچنین مراتع غیر کوهستانی و اطراف روستا هم با حضور سنگ شکن های بسیار زیاد، تخریب شده و نشانی از مرتع ندارد.
دامداران روستا به علت‌ نداشتن مراتع و جلوگیری از ورود آنها به مراتع توسط عشایر اجاره نشین در مراتع و برای سیر کردن دام هایشان مجبور به قطع و بریدن شاخه ها و شکستن درختان «کُنار» در منطقه هستند.
ضمناً حضور غیرقانونی عشایر اجاره نشین در مراتع کوهستانی روستای راهدار و گوسفندان زیاد آنها برای حیات وحش منطقه آسیب راست و از آبشخورهایی که برای پرندگان و حیات وحش ساخته ایم استفاده می کنند و دردسر ساز شده اند.
به عنوان محیط بان افتخاری روستای راهدار ضمن قدردانی از ریاست محترم منابع طبیعی شهرستان دشتستان که چند وقت پیش در موضوع قطع درختان در این منطقه، همراه با همکارش جناب دهدشتی فوری در منطقه حاضر و برخورد قاطع داشتند، از ایشان خواهشمندم که در مورد مرتع روستا نیز اقدام فوری و قاطع داشته باشند و به این مطالبه مهم شورا، دهیاری و اهالی روستا رسیدگی و تعیین تکلیف نمایند.»

مهدی اسفندیاری رییس شورای اسلامی روستای راهدار در همین رابطه گفت: «در سال‌های گذشته، مراتع روستای ما به صورت غیرقانونی به تصرف افرادی درآمده است که هیچ‌گونه دامی ندارند و پروانه چرای دام آن‌ها نیز تمدید نشده است. این موضوع باعث نگرانی و نارضایتی اهالی روستا شده و ما به عنوان نمایندگان مردم، پیگیری‌های مکرری را در این زمینه آغاز کرده‌ایم. اعضای شورای اسلامی و دهیاری روستا با ارسال نامه‌ها و درخواست‌های مکرر به ادارات مربوطه، تلاش کرده‌اند تا مراتع روستا به مردم بازگردانده شود. متأسفانه، تا به امروز پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای از سوی این ادارات دریافت نکرده‌ایم و این موضوع همچنان در حال پیگیری است. ما به جدیت به دنبال احقاق حقوق مردم روستا هستیم و امیدواریم با همکاری و حمایت مردم شریف و نجیب روستا بتوانیم این مشکل را حل کنیم و مراتع را به خود اهالی روستا بازگردانیم.»

ذکر چند نکته ضروری است:
۱- اداره منابع طبیعی دشتستان در اقدامی تعجب آور در سال ۱۳۸۰ مراتع کوهستانی روستای راهدار که بصورت قانونی، مرتع ۲۵ دامدار پروانه دار روستارا از این منطقه جدا و به بخش ارم ملحق ساخته و پروانه چرای مراتع دامداران روستا را لغو و این مجوز چرای این مراتع را به دامداران روستای بالادست واگذار کرده که غیرقانونی است و تلاشها و پیگیری های دامداران و دهیاری و شورای روستا به نتیجه نرسیده و این اداره هیچ گونه همکاری و مساعدتی در این زمینه نداشته است. طنز تلخ اینجاست که روستای راهدار تنها روستای ایران است که مراتع آبریز کوه متعلق به آن نیست و حتی روستای قراول‌خانه که چسبیده به روستای راهدار است مراتع کوهستانی اش را دارد و بر دامداران راهدار ظلم شده است.

۲- مراتع این روستا در اجاره سه دامدار روستای بالادست می باشد که چندین سال است دامداری نمی کنند و پروانه چرای آنها تمدید نشده و حسب قانون باید مجوزشان لغو گردد که نه تنها پروانه ابطال نشده بلکه هر ساله مرتع را به دامداران عشایر اجاره می دهند در حالی که اجاره مرتع به دیگری، غیر قانونی و تخلف است و علیرغم پیگیری های چند ساله اما این اداره حاضر به ابطال پروانه نیست. وانگهی اگر پروانه هم ابطال نگردد، اجاره مرتع توسط مرتعدار به شخص ثالث غیرقانونی است اما با حمایت و همراهی اداره منابع طبیعی شهرستان دشتستان همچنان مرتعدار مرتع را اجاره می دهد.

۳- با توجه به کم بارشی های چندساله و خشکسالی و فقر مراتع در شرایط کنونی و برای حفظ و پایداری مراتع، ورود دام های پر تعداد خسارات جبران ناپذیری بر طبیعت منطقه وارد می کند.
۴- عشایری که مرتع را اجاره کرده اند بدلیل کمی علف در مرتع و بی بارشی تا این تاریخ، برای تأمین علوفه دام هایشان از شاخه و برگ درختان منطقه استفاده می کنند که به پوشش درختی منطقه آسیب های جدی وارد ساخته است.
۵- متولی منابع طبیعی به بهانه جلوگیری از فرسایش خاک، در دره ها سازه های آبخیزداری می سازد در حالی که چرای بی موقع و بی رویه، پوشش گیاهی مراتع را نابود و روند فرسایش خاک را شدت می بخشد و متولی امر چشم بر آن می بندد.
۶- مرتع یک اکوسیستم است نه چراگاه زیرا ارزش علوفه ای مرتع ۲۴/۵٪ ارزش هر مرتع می باشد و ارزش های زیست محیطی مراتع مانند حفظ خاک، آب، تنظیم گاز، دفع ضایعات، گرده افشانی و کنترل بیولوژیکی ۷۵/۵٪ کل ارزش یک مرتع را در بر می گیرد. در بررسی ها و ارزیابی ها، ارزش یک هکتار مرتع در یک سال برابر با ۲۳۲ دلار برآورد شده که ارزش علوفه ای آن ۵۷ دلار است.
۷- مراتع کارکردهای اکولوژیکی و زیست محیطی فراوانی همچون نفوذ آب، حفظ خاک، تشکیل خاک، تنظیم چرخه آب، کنترل بیولوژیک، حفاظت محیط زیست، ذخیره گاه ژنتیکی، پایداری تنوع زیستی گیاهی و جانوری، گرده افشانی، تعدیل آب و هوا و ترسیب کربن دارد.
مراتع ظرفیت سازگاری و توان تاب آوری در تنش های محیطی و شرایط سخت اقلیمی را دارند و آنچه حیات مراتع را به چالش کشیده عواملی است که بخش عمده آن همچون چرای بی رویه، چرای زود رس و خارج از فصل، بر هم زدن جریان طبیعی آب، ساخت سازه های آبخیزداری و کنترل شدید سیلابها توسط متولی منابع طبیعی صورت می گیرد و در واقع متولی به جای حفاظت و احیا، تسهیلگر تخریب شده است.
۸- وظایف و اهداف قانونی اداره منابع طبیعی در حوزه مرتعداری شامل افزايش پوشش گیاهی مناسب در مرتع, افزايش قدرت توليد علوفه و حفظ توليد، افزايش بازده نگهداری آب در مرتع و جلوگیری از فرسايش، افزايش عملكرد كمی و كيفی محصولات دامی، افزايش بازده اقتصادی است که با رهاشدگی مراتع هیچکدام از این اهداف محقق نمی شود و مصداق عینی ترک فعل است.

۹- در بحث مدیریت عرصه‌های مرتعی، قانون دو طرح ملی و استانی به شرح زیر بر عهده متولی منابع طبیعی گذاشته است:
«✓ طرح ملی مدیریت پایدار مراتع کشور، در زمینه مدیریت عرصه‌های مرتعی شامل ارتقای کمی و کیفی مراتع کشور و زمینه‌سازی برای نظام بهره‌برداری پایدار با برنامه های مانند تهیه و اجرای طرح‌های مرتع‌داری و نظارت بر آن، تهیه نقشه و ایجاد پایگاه اطلاعات مراتع کشور، ایجاد شبکه مدیریت مرتع و کنترل پروانه چرایی دام و … است.
✓ طرح استانی بهبود و اصلاح مراتع شامل: بذرکاری، کودپاشی، تولید نهال، نظارت بر برداشت محصولات فرعی و قرق مراتع و … می باشد.» (در این دو طرح نیز اداره منابع طبیعی دشتستان و همچنین اداره کل استان بوشهر در راستای شفاف سازی، گزارش عملکردی ارائه کنند.)
۱۰- همچنین برنامه های اصلاحی و احيايی مراتع شامل موارد زیر است:
۱) عمليات بيولوژيکی مانند بذرپاشی، كپه كاری، بذركاری و كودپاشی.
۲) مديريت دام مانند رعايت فصل چرا در راستای حفظ و احیای مراتع، کنترل تعداد دام در مراتع همسان با تاب آوری و ظرفيت مرتع.

سخن پایانی:
اینها همه وظایف و تکالیفی است که قانون بر عهده اداره منابع طبیعی و آبخیزداری نهاده و رسالت سازمانی است که باید انجام گیرد و آنچه تا امروز شاهدیم اقداماتی اندک و در برخی موارد است که همگی نشان از عدم اولویت داشتن مرتع در برنامه های متولی منابع طبیعی است و ضروری است عملکرد اداره منابع طبیعی شفاف سازی و منتشر شود.

چون اداره منابع طبیعی شهرستان دشتستان تا کنون شفاف سازی نکرده و پاسخگو نیست سزاوار و شایسته است مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر به عنوان مقام عالی استانی و سیاستگذار حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری در استان پاسخ دهد:
✓ چرا و با چه توجیهی مراتع کوهستانی روستای راهدار از دامداران پروانه دار روستا(۲۵ دامداری که آبا و اجدادی دامدار روستای راهدار بودند) گرفته شده و روند کار چگونه بوده است؟
✓ چرا این اداره علیرغم پیگیری های دو دهه ای دامداران از حق ساقط شده روستا و شورا و دهیاری راهدار، در بازگرداندن مراتع به ذینفعان حقیقی و قانونی همکاری نمی کند؟
✓ مراتع کوهستانی روستای راهدار به نام چه کسانی است؟
✓ این افراد چند سال است که دامداری نمی کنند و دامی ندارند، چرا پروانه آنها ابطال نمی شود؟
✓ اعتبار پروانه آنها تا چه تاریخی است؟
✓ پروانه ای که تاریخ اعتبارش گذشته و تمدید نشده، چرا و حسب چه قانونی، مرتعدار باید آن را اجاره دهد؟
✓ آیا اجاره مرتع توسط مرتعدار حتی اگر دارای پروانه معتبر باشد، قانونی است؟
آیا نیروهای یگان حفاظت از منطقه بازدید و گزارشی ارائه داده اند؟
✓ چه مبلغ اعتبار سالانه این اداره است و در چه بخشهایی و به چه میزان هزینه شده و سهم مرتع چقدر است؟
✓ تراکم و انباشت بی رویه سنگ شکن ها در مراتع روستای راهدار ضمن بر هم زدن ساختار طبیعی منطقه، از مهمترین منابع آلایندگی منطقه هستند، حسب قانون موظف و مکلفند در قالب طرح های احیایی اقدامات جبرانی و احیایی انجام دهند که تا کنون چنین نشده است، در این زمینه گزارشی از چگونگی فرآیند بازرسی و نظارت و اقدامات صورت گرفته را ارائه نمایید.