در پی انتشار خبر اعتراض شماری از شهروندان شهر بیدخون با همراهی شهردار و شورای اسلامی این شهر نسبت به راه اندازی تصفیه خانه متمرکز (تصفیه خانه فاضلاب بهداشتی انسانی) سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس و ورود دادستان شهرستان عسلویه به این موضوع و بازدید میدانی دادستان با حضور معترضین و متولیان امر، بر آن شدیم تا این موضوع را بررسی و گزارشی تهیه کنیم.

پس از استقرار و افزایش چشمگیر صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در منطقه پارس جنوبی و حضور حجم بسیار بالای نیروی کار و همچنین گسترش فزاینده مجتمع های آپارتمانی خوابگاهی در شهرستان عسلویه بدلیل حضور نیروهای کار صنعتی، تخلیه چاههای فاضلاب انسانی و رهاسازی آنها در طبیعت و حتی کنار جاده ها به یکی از چالش های زیست محیطی منطقه تبدیل شد که اداره حفاظت محیط زیست شهرستان عسلویه و سازمان منطقه ویژه پیگیر چاره جویی برآمدند و نهایتا تصمیم به ساخت تصفیه خانه برای تصفیه فاضلاب و بازچرخانی آب به منظور آبیاری فضای سبز منطقه گرفتند. در این میان سازمان منطقه ویژه در راستای رسالت ذاتی خود با همکاری شرکت پتروشیمی پارس نیز در راستای مسئولیت های اجتماعی متعهد به ساخت تصفیه خانه فاضلاب بهداشتی انسانی با روش نوین و تجهیزات پیشرفته گردیدند.

مطالعات اولیه شامل مکان یابی، ظرفیت سنجی، انتخاب تکنولوژی و همچنین طراحی و مشاوره در قالب یک قرارداد مهندسی و مشاوره در تیر ماه ۱۴۰۲ در دستور کار شرکت همراه سپهر تابان قرارگرفت. شرکت مذکور پس از انجام مطالعات فاز صفر (مطالعات امکان سنجی) گزارشی جامع از تصفیه خانه های منطقه و پیشنهادات جانمایی، ظرفیت مورد نیاز و تکنولوژی قابل استفاده را ارائه و با توجه به وجود تصفیه خانه کمپ خاتم (در محل فعلی اجرا شده تصفیه خانه) به عنوان بهترین گزینه پیشنهاد می گردد.

ویژگی های ممتاز این تصفیه خانه:
✓ به منظور رعایت استانداردها و ضوابط زیست محیطی و روزآمدی تکنولوژی از لحاظ عدم ایجاد آلودگی و هم از لحاظ کیفیت آب خروجی، از روش هوازی گرانولی انتخاب می گردد که از تکنولوژی برتر در حوزه تصفیه خانه ای است و همچنین تجهیزات بوگیری در آن استفاده شده است.
✓ در روش نوین استفاده شده به جز محل تخلیه فاضلاب که به صورت حوضچه روباز است که بتوان از کامیون در آن تخلیه نمود بقیه مخازن جمع آوری فاضلاب به صورت سرپوشیده بوده و علاوه بر آن از یک فن آوری جدید نیز به نام بیوفیلتر جهت عدم انتشار بو استفاده شده است و به این صورت است که از محلهای انتشار بو، هوای آلوده به وسیله فنهای مکنده جمع آوری می شود و به مخزن فیلتراسیون منقل شده و پس از بوگیری، هوای تمیز و بدون بو خارج می گردد.
✓ در این روش تصفیه فاضلاب امکان حذف همزمان بار آلودگی ناشی از مواد آلی، نیتروژن و فسفر تنها در یک مخزن وجود دارد بنابراین در روش به کار رفته بخش هایی نظیر تانک های ته نشینی اولیه، ثانویه و ادوات مکانیکی مربوطه و سیستم های پمپاژ برگشت لجن و مخازن انوکسیک مورد استفاده در سیستم های متداول تصفیه، حذف می گردد. بدیهی است که با استفاده از این روش نوین مساحت مورد نیاز برای احداث تصفیه خانه فاضلاب حدود ۷۵ درصد کاهش یافته و در فضایی حدود یک چهارم واحدهای متداول احداث واحد تصفیه امکان پذیر می شود.
✓ در روش استفاده شده همانند همه تصفیه خانه ها تجهیزات واحد تصفیه فیزیکی نظیر آشغالگیر و دانه گیر و چربی گیر در نظر گرفته شده است بخش عمده ای از بار آلودگی ورودی به لجن مازاد تبدیل می شود و بنا بر تجربیات شرکت پیمانکار در احجام کم فاضلاب ورودی، نیازی به واحد تثبیت لجن نیست و می توان مستقیما لجن مازاد را به واحد آبگیری فرستاد.
✓ در این روش با استفاده از فیلترهای شنی علاوه بر تصفیه فاضلاب در راکتورها از تصفیه ثانویه هم جهت رفع آلودگی احتمالی و همچنین امکان تولید آب با شفافیت بالا بهره برده شده است. بنابراین آب تولید شده در این تصفیه خانه که خروجی اصلی آن را تشکیل می دهد علاوه بر امکان استفاده در کشاورزی مطابق استاندارد امکان بازگرد به آبهای دریا و یا آبهای زیر زمینی هم دارد و مهمتر از آن آب تصفیه شده با اضافه کردن امکانات جانبی آب خروجی آن همانند اکثر شهر ها امکان استفاده در صنعت را نیز دارد.

معترضین اجرای این پروژه به فاصله پروژه تا منطقه مسکونی شهر بیدخون اعتراض دارند و می گویند بوی ناشی از فعالیت این تصفیه خانه آزار دهنده و چالش زا خواهد بود. مطالبه گری حق شهروندان است و باید مطالبات مردم را به رسمیت شناخت و پاسخ داد.

ذکر چند نکته ضروری است:

✓ چنان که گفته شد ساخت این تصفیه خانه در راستای تعیین تکلیف فاضلاب های سرگردان که در طبیعت رهاسازی و تخلیه می شد و پیامدهای ناگوار زیست محیطی داشت از ضرورت های اولویت دار بود که اجرای این پروژه و مانند آن را ناگزیر می نمود.
✓ این پروژه در محل تصفیه خانه قدیمی که در مساحتی دو هکتاری و بصورت روباز و روش قدیمی (تصفیه خانه قدیمی کمپ خاتم) که از اولین تصفیه خانه های منطقه بوده و بر اساس تصاویر هوایی موجود از سال ۲٠٠۴ تا کنون در این مکان مستقر می باشد و اینک در مساحت ۴۲٠ متر و بصورت سرپوشیده و روش نوین و تجهیزات پیشرفته انجام شده است.
✓ تصفیه خانه جدید در زمره تصفیه خانه کوچک مقیاس شهری و روستایی با تصفیه پیشرفته قلمداد می گردد که بر اساس الزامات و ضوابط زیست محیطی در رده «۱» پروژه های خدماتی قرار می گیرد و پروژه های رده «۱» حریم ندارند و در محیط های شهری و روستایی قابلیت اجرا دارند در حالیکه این پروژه با محدوده شهری فاصله دارد.
✓ پروژه موجود صرفا به روز آوری تصفیه خانه قدیمی و تغییر از روش قدیمی با روش پیشرفته و روزآمد است.
✓ پروژهای خدماتی رده «۱» نیازی به استعلام ندارد وانگهی پروژه موجود تغییر کاربری نیست و صرفاً به روز آوری تصفیه خانه قدیمی با جدیدترین روش های پیشرفته است که نیازمند مجوز جدید نیست.
✓ این تصفیه خانه در مسیر توسعه و گسترش شهر بیدخون نیست و بدلیل کوچک مقیاس بودن، حریم ندارد در حالیکه ۵٠٠ متر با سکونتگاه فاصله دارد که آنهم کمپ اجراییات سازمان منطقه ویژه است و نه سکونتگاه شهری و با محدوده شهری فاصله بسیار زیادتر است.
✓ خروجی این تصفیه خانه روزانه ۵۰۰ متر مکعب آب بهداشتی مناسب برای فضای سبز شهری است که می تواند نیاز آبی فضای سبز شهر بیدخون را رایگان تأمین کند.

این پروژه در حال حاضر متوقف است و منتظر پاسخ استعلام از مراجع ذیصلاح همچون آب و فاضلاب کشور و… است. بی شک حضور این حجم انبوه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در گستره پارس جنوبی مخاطرات و چالش هایی داشته و دارد که شایسته است صنایع نیز ضمن پایبندی به استانداردها و مقررات زیست محیطی ، در سایه مسئولیت پذیری به تعهدات الزام آور و تحقق مسئولیت های اجتماعی خویش در توسعه زیرساخت های جامعه پیرامونی خود سبب رضایتمندی شهروندان باشند.