هر ساله مطابق روال زندگی کوچ نشینی دامداران جهت تعلیف دام خود بین مراتع سردسیر و گرمسیر (ییلاق – قشلاق) کوچ می کنند. مراتع استان بوشهر که جزء چراگاه های قشلاقی محسوب می شود براساس وضعیت اقلیم منطقه و مرفولوژی گیاهان و پوشش گیاهی غالباً از ۱۵ آبان ماه هرسال و در فصل زمستان و یک ماه بعد از آن (۳٠ فروردین) قابل چرای دام است.

بارندگیهای استان بوشهر پراکنش نامنظمی داشته و در حدود دو دهه اخیر عملاً تا نیمه های فصل پاییز بارندگی اتفاق نمی افتد بنابراین به لحاظ خشکی زمین و عدم رشد گیاهان یکساله و بازسازی بوته ها و درختچه ها، مراتع آمادگی بهره برداری نداشته و چرای دام در این وضعیت علاوه بر تخریب خاک و فقیر شدن مراتع از نظر پوشش گیاهی باعث تغییرات ترکیب گیاهی، گرایش منفی و کاهش فراوانی گونه های خوشخوراک و افزایش گیاهان مهاجم با ارزش رحجانی کمتر می شود.

بهره برداری غیر اصولی و بدون آمادگی مرتع باعث تخریب مرتع و ضرر و زیان مرتعداران خواهد شد. لذا برای بهبود وضعیت و تعدیل خسارت وارده در این شکل از بهره برداری سنتی، کارشناسان منابع طبیعی و آبخیزداری با همراهی جامعه عشایر ی و مرتعداران سعی در ایجاد تعادل در بهره برداری از مراتع داشته اند که در این راستا برای هر عرف مرتعی طرح های مرتعداری با مشارکت و نقطه نظرات مرتعداران و با استفاده از دانش بومی آنان تهیه و در نهایت با انعقاد قرارداد طرح مرتعداری احاله مدیریت می گردد.

در کتابچه های طرح مرتعداری برنامه های مدونی با زمان بندی های بین ۶ تا ۱٠ ساله جهت مدیریت و استفاده بهینه از مراتع توسط بهره برداران تهیه و ارائه می گردد. این برنامه ها شامل زمانبندی چرای دام در مراتع، عملیات احیایی اصلاحی و مدیریتی و… می باشد که در صورت اجرای طرح توسط مرتعداران، علاوه بر تثبیت آب، خاک و پوشش گیاهی، باعث افزایش ظرفیت چرای دام شده که در نهایت تمامی مزایای آن به روستائیان و عشایر بهره بردار مراتع خواهد رسید.

در صورت جلوگیری از ورود زود هنگام دام به مراتع، همراه با بارش نزولات آسمانی و استراحت مرتع، پوشش گیاهی فرصت می یابد تا مراحل رشد رویشی خود را تا حدودی تکمیل کند که در میزان تغذیه دام بسیار مؤثر بوده و گیاهان خوشخوراک و مورد پسند دام، فرصت کافی برای رشد مجدد و تقویت بنیه خود برای سالهای آتی پیدا می کند.

کاهش تعداد دام ورودی در سالهای اولیه اجرای طرح، قطعه‌بندی و امکان استراحت به قطعات مرتع که البته در مراحل میانی طرح بعد از آن به مرور بر تعداد دام مُجاز که می‌توانند از مراتع استفاده کنند بیشتر خواهد شد. به علت وقوع بارندگی در فصل زمستان و رشد قابل توجه پوشش گیاهی در مراتع، در شرایط ترسالی و در صورت تقاضای مرتعداران قانونی و تشخیص ادارات کل منابع طبیعی استانها و شهرستان، با توجه به وضعیت اقلیمی منطقه در سال مورد نظر، زمان خروج دام از مراتع را می توان برای مدتی به تأخیر انداخت. در این صورت پوشش ایجاد شده در پایان فصل زمستان توسط دام چرا شده و از خطرات آتش سوزی مراتع کاسته و فرصت مناسبی برای آماده شدن مراتع ییلاقی (سردسیر) برای چرای دام فراهم می شود.
در صورت همکاری و همراهی بهره برداران مراتع و مجریان با سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و همراهی سازمان امور عشایر و سایر ارگان های مرتبط، امهال (مهلت دادن) به پوشش گیاهی مراتع برای تکمیل رشد رویشی می تواند باعث تغییر رویه تخریب روزافزون مراتع شده و معیشت دامداران را تضمین نماید.

از آثار بسیار مهم اجرای طرح های مرتعداری، منظم شدن کوچ دامداران عشایری و حذف معضلات اجتماعی ناشی از تقابل بین مقررات، شرایط اجتماعی و مسائل اکولوژیکی مراتع می باشد. همچنین در عمل خیلی از مشکلات سازمان های دولتی و عمومی غیر دولتی و نهادهای حاکمیتی و خدمات رسان ملی، استانی و شهرستان ها را در حوزه مدیریت مراتع و منابع طبیعی کاهش دهد.
البته باید توجه داشت که تعداد دام خانوار به تناسب افزایش جمعیت انسانی خانواده های بهره بردار در طول زمان اضافه نشود.

به امید ایرانی سرسبز