در روزهایی که بحران‌های زیست‌محیطی بیش از هر زمان دیگری امنیت طبیعی کشور را تهدید می‌کنند، یک اظهار نظر رسمی از سوی مدیرکل منابع طبیعی استان لرستان توجه افکار عمومی را به یکی از مهم‌ترین دارایی‌های طبیعی ایران جلب کرد. او اعلام کرد: «ارزش زیست‌محیطی هر درخت بلوط بالغ برابر با ۲۰۰ هزار دلار، یعنی حدود ۲۰ میلیارد تومان است.»
این رقم، اگرچه در نگاه نخست بزرگ و دور از ذهن به‌نظر می‌رسد، اما با نگاهی تحلیلی به گستره جنگل‌های زاگرس و تراکم درختان بلوط در آن، به‌خوبی روشن می‌شود که این عدد نه‌تنها واقع‌گرایانه، بلکه هشداردهنده نیز هست.

زاگرس؛ ستون فقرات اکولوژیکی ایران

جنگل‌های زاگرس با وسعتی بالغ بر «۶ میلیون هکتار»، از آذربایجان غربی تا فارس امتداد دارند و یکی از پنج ناحیه رویشی اصلی کشور محسوب می‌شوند. این پهنه سبز، میزبان گونه‌های گیاهی و جانوری متعددی است و نقش حیاتی در تنظیم اقلیم، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، تولید اکسیژن، و جلوگیری از فرسایش خاک دارد.
درخت بلوط ایرانی (Quercus brantii)، گونه غالب این جنگل‌هاست و حدود ۷۰ درصد پوشش درختی زاگرس را تشکیل می‌دهد. این درختان در ارتفاعات ۶۵۰ تا ۲۴۰۰ متر از سطح دریا رشد می‌کنند و در برابر خشکسالی، آتش‌سوزی، چرای بی‌رویه دام و آفات، مقاومت نسبی دارند، اما در سال‌های اخیر به‌شدت آسیب‌پذیر شده‌اند.

تخمین اولیه از ارزش بلوط‌های زاگرس

بر اساس داده‌های منابع طبیعی و مطالعات میدانی، تراکم متوسط نهال در هر هکتار از جنگل‌های زاگرس حدود ۱,۰۰۰ نهال است. اگر تنها ۳۰ درصد از سطح جنگلی زاگرس دارای نهال‌های فعال و در حال رشد باشد، می‌توان تخمین زد که حدود ۱.۵ میلیارد نهال بلوط در این ناحیه وجود داشته باشد. با در نظر گرفتن ارزش زیست‌محیطی هر درخت بلوط بالغ (۲۰ میلیارد تومان)، مجموع ارزش بالقوه این نهال‌ها در صورت رسیدن به بلوغ کامل، به رقمی بالغ بر ۳۰ میلیون میلیارد تومان خواهد رسید.لازم به تأکید است که این ارقام صرفاً «تخمینی اولیه» هستند و بر اساس داده‌های عمومی و برآوردهای کارشناسی ارائه شده‌اند؛ نه آمار رسمی یا مستندات ثبتی.

سهم استان فارس از این سرمایه عظیم

استان فارس یکی از سه استان اصلی در ناحیه رویشی زاگرس است و جنگل‌های بلوط آن در شهرستان‌هایی مانند کازرون، سپیدان، ممسنی، رستم و فیروزآباد گسترده شده‌اند. منطقه‌ی جنگلی دشت برم در کازرون، بزرگ‌ترین جنگل بلوط ایران و خاورمیانه محسوب می‌شود و در فهرست ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره یونسکو قرار دارد. بر اساس موقعیت جغرافیایی و تراکم جنگل‌ها، تخمین زده می‌شود که حدود ۷۵۰ هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس در محدوده استان فارس قرار دارد. با در نظر گرفتن تراکم نهال و سهم بلوط، می‌توان گفت که فارس میزبان حدود ۱۵۷ میلیون نهال بلوط است.
در صورت رسیدن این نهال‌ها به بلوغ کامل، ارزش زیست‌محیطی آن‌ها به بیش از ۳ میلیون میلیارد تومان خواهد رسید. این برآورد نیز «تخمینی اولیه» است و با هدف درک تقریبی از ظرفیت طبیعی استان فارس ارائه شده؛ نه به‌عنوان آمار رسمی.

ضرورت اقدام عملی

در شرایطی که جنگل‌های زاگرس با تهدیداتی چون خشکسالی، آتش‌سوزی، بهره‌برداری بی‌رویه و آفات مواجه‌اند، حفاظت از بلوط‌ها باید به‌عنوان یک «اولویت ملی» در دستور کار نهادهای مسئول قرار گیرد. این درختان نه‌تنها حافظان طبیعت‌اند، بلکه سرمایه‌ای بی‌جانشین برای نسل‌های آینده محسوب می‌شوند.
نابودی هر درخت بلوط، به‌معنای از دست رفتن میلیاردها تومان سرمایه زیستی و ده‌ها سال تلاش طبیعت برای بازسازی خود است.
زاگرس، و به‌ویژه فارس، سزاوار توجهی فراتر از شعارهای زیست‌محیطی است؛ سزاوار سیاست‌گذاری‌های عملی، بودجه‌های هدفمند، و مشارکت مردمی در حفظ و احیای این میراث سبز.

در نهایت خطاب به بلوط، سرمایه بی جایگزین زاگرس می‌گویم :
«ارزشت را با پول سنجیدم، میلیاردها شد؛ اما جان طبیعت را نمی‌توان قیمت‌گذاری کرد. تو جان زاگرسی نهال بی قیمت زندگی»