ورود پساب و فاضلاب های صنعتی و شهری و بیمارستانها و… به خلیج فارس دردی کهنه و بلایی بی پایان است که بر جان زیست بوم خلیج فارس افتاده و جز گفتار درمانی و تجویزات کاغذی بی کاربرد، اقدام عملی نجات بخشی را نمی بینیم و آلودگی دریا و سکوت و بی مسئولیتی دستگاههای ذیربط به رویه مبدل شده است. روند آلودگی دریا نه تنها متوقف یا کاهش نیافته بلکه روز به روز بر دامنه و گستره آلودگی و حجم و میزان منابع آلاینده افزوده می گردد.

در همین راستا کنشگران محیط زیستی در قالب پویشی مردمی و ملی با راه اندازی کارزار «پایان ۳۰ سال آلودگی؛ نجات خلیج فارس از رهاسازی فاضلاب» در پی دادخواهی و ورود دستگاه قضایی به این موضوع شده اند که استقبال و حمایت چشمگیری از کنشگران محیط زیستی داشته است و در همین راستا پیگیر موضوع از مسئولان ذیربط شدیم.

دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر در پاسخ به پرسش های خبرنگار هفته نامه «نخل و دریا» گفت:

✓ منابع آلایندگی دریا کدامند و وضعیت آلایندگی خلیج فارس در چه شرایطی است؟
با توجه به اینکه طبق قوانین موجود حفاظت‌ و بهبود و بهسازی محيط ‌زيست‌ و پيشگيری و ممانعت‌ از هر نوع‌آلودگی و هر اقدام‌ مخربی كه‌ موجب‌ برهم‌ خوردن‌ تعادل‌ و تناسب‌ محيط ‌زيست‌ می شود، همچنين‌ كليه‌ امور مربوط‌ به‌ جانوران‌ وحشی و آبزيان‌ آبهای داخلی از وظائف‌ سازمان‌ حفاظت‌ محيط‌زيست‌ است‌، لذا اطلاعات کامل آلایندگی خلیج فارس در اختیار این دانشگاه نمی باشد. لیکن به نظر می رسد عمده منابع آلاینده خلیج فارس دفع غیر بهداشتی انواع فاضلاب ها باشد.
✓ دبی ورودی فاضلاب شهرهای ساحلی استان بوشهر به دریا چگونه است؟
اطلاعات مستند و موثق در این زمینه در اختیار این دانشگاه نیست.
✓ راهکارها و پیشنهادات برای برون رفت از این شرایط؟
این دانشگاه نظر به لزوم توجه به سلامت آب شناگاه ها و تأثیر آن بر سلامت شناگران و دستورالعمل کشوری ساماندهی سواحل و شناگاه ها اقدامات لازم را انجام می دهد لذا با این رویکرد خلاصه وضعیت موجود و اقدامات انجام شده به شرح ذیل می باشد.
الف)معضلات موجود در شناگاه ها
جمع آوری و دفع غیر بهداشتی فاضلاب، عدم وجود شناگاه دارای شرایط بهداشتی و خدمات مورد نیاز در سواحل استان.
با توجه به کم بودن و یا عدم وجود شناگاههای مجهز با شرایط مناسب در اکثر نقاط استان عموم مردم و مسافران در نقاط پراکنده در ساحل که فاقد خدمات مورد نیاز است شنا می نمایند.
ب)راهکارهای پیشنهادی:
رفع موانع موجود در عملیات جمع آوری و دفع بهداشت فاضلاب و بهره برداری ۱۰۰ درصدی از سیستم شبکه های جمع آوری ودفع فاضلاب موجود و احداث شبکه های مورد نیاز, مشخص نمودن چند نقطه به منظور احداث شناگاه های استاندارد و بهسازی و تجهیز این مناطق.
✓ چه اقداماتی انجام داده اید؟
باتوجه به اینکه عموم جامعه در نقاطی از ساحل علیرغم وجود زیرساخت های مناسب جهت شناگاه شنا می نمایند لذا بازرسان بهداشت محیط از نقاط یادشده نمونه برداری انجام داده و نتایج نمونه برداری ها به متولیان امر اعلام می گردد.
✓ برای حل کامل یا بخش اعظمی از این مشکل نیاز به چه همکاری بین دستگاهی دارید؟
اجرای وظایف سازمان ها و ساماندهی سواحل مطابق قوانین و دستورالعمل های کشوری در استان پیگیری گردد.

رئیس اداره محیط‌زیست دریایی استان بوشهر در گفتگو با خبرگزاری ایرنا تاریخ ۱۶ آذر ۱۴۰۴، می گوید:

«محمدامین طلاب روز یکشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: یکی از مشکلات اساسی شهرهای ساحلی مانند بوشهر، ورود فاضلاب به دریا است؛ مشکلی که هم از طریق شبکه جمع‌آوری فاضلاب و هم کانال‌های هدایت آب‌های سطحی، اکوسیستم ساحلی و خاک اطراف را با تهدید مواجه کرده‌است.
وی بیان کرد: بخشی از فاضلاب جمع‌آوری‌شده توسط شبکه، به تصفیه‌خانه عالی‌شهر منتقل می‌شود اما با توجه به اینکه فرایند تصفیه در این تصفیه‌خانه کامل نیست، سرریز فاضلاب به‌صورت تصفیه‌نشده وارد خور شکسته شده و مشکلات گسترده زیست‌محیطی ایجاد می‌کند.
رئیس اداره محیط‌زیست دریایی استان بوشهر افزود: ورود پساب تصفیه‌نشده باعث آلودگی خاک، ایجاد نیزارهای ناسازگار و تغییر کاربری اکولوژیکی محیط شده‌است و این وضعیت نیازمند ورود شرکت‌های توانمند برای تکمیل سیستم تصفیه و استفاده از آب تصفیه‌شده در بخش‌هایی مانند کشاورزی صنعتی، تولید چوب و کاغذ است.
طلاب، مشکل دوم شهرهای ساحلی را ورود فاضلاب خام به کانال‌های آب‌های سطحی عنوان کرد و ادامه داد: این کانال‌ها برای هدایت آب باران به سمت دریا طراحی شده‌اند اما برخی صنوف و شهروندان بدون رعایت ضوابط محیط‌زیستی، آب خاکستری و فاضلاب ساختمان‌ها را به این کانال‌ها هدایت می‌کنند که در نهایت به دریا راه پیدا کرده و موجب آلودگی مستقیم ساحل می‌شود. رئیس اداره محیط‌زیست دریایی استان بوشهر اظهارکرد: مدیریت علمی و مشترک بین دستگاه‌ها می‌تواند از این معضل جلوگیری کند و کاهش آلودگی، حفظ زیست‌بوم ساحلی و سلامت مردم را به دنبال داشته باشد.»

در همین راستا به بررسی اظهارات و واکنش های دستگاههای ذیربط در دو دهه گذشته پرداختیم :

✓ خبرگزاری مهر در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۶ در گزارشی با عنوان:
«افزایش آلودگی صنعتی سواحل بوشهر نگران کننده است»:

مدیرکل سازمان محیط زیست استان بوشهر با اشاره به رشد فعالیت های صنعتی در سواحل استان، گفت: رشد آلودگی صنعتی در سواحل بوشهر نگران کننده است. امیر مهدویان در گفتگو با خبرنگار مهر در بوشهر افزود: با توجه به توسعه صنایعی همچون نفت، گاز و پتروشیمی در این استان، نیمی از سواحل و آب های ساحلی به ویژه در مناطق حفاظت شده استان در معرض خطر آلودگی های صنعتی قرار می‌گیرند. ۱۵۰کیلومتر از آب های ساحلی استان بوشهر در معرض آلودگی قرار دارد.

✓ شنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۱ در گزارشی با عنوان: «فاجعه زیست‌ محیطی در بوشهر؛ ورود فاضلاب انسانی به خلیج‌ فارس و سکوت مسئولان!»:

مشکل آلودگی سواحل و دریا یکی از معضلات اصلی محیط زیست خلیج فارس است. تنها در شهر ساحلی بوشهر بنا‌ بر اعلام کارشناسان مرکز مطالعات محیط زیست خلیج فارس روزانه نزدیک به ۳۴ هزار مترمکعب فاضلاب روانه پهنه آبی دریای خلیج فارس می‌شود. هم‌اینک فاضلاب‌های خام انسانی از طریق ۹ کانال در شهر بوشهر در مناطق پارک شغاب، جُفره، اسکه صلح‌آباد، گمرک، پایگاه هوایی و مجتمع تفریحی نگین وارد سواحل خلیج فارس می‌شوند.

✓ گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۹۲ با عنوان: «مناطق تخليه فاضلاب به دريا در بوشهر اعلام شد»:

مديركل حفاظت محيط زيست استان بوشهر گفت: هم اينك ۹ نقطه تخليه مستقيم فاضلاب به ساحل بوشهر شناسايي شده است. اصغر مطهری روز سه شنبه درگفت وگو با ایرنا افزود: صلح آباد، جبری، پارك شغاب، مجتمع فرهنگی هنری، گمرك، كمپ نیروگاه ، پارك بندرگاه و اسلكه والفجر مناطقی از ساحل بندر بوشهرهستند كه فاضلاب از این مكان ها وارد دریا می شود. مدیركل حفاظت محیط زیست استان بوشهر ادامه داد: در فصل تابستان تخلیه روان آب های سطحی به خلیج فارس در ساحل بوشهر كمتر است اما حجم تخلیه فاضلاب بیشتر می شود. مطهری با بیان این كه فقط ۵۰ درصد شهر بوشهر به شبكه فاضلاب متصل است افزود: مابقی نیز به صورت خام وارد دریا می شود.

✓ روزنامه شهروند در گزارش تاریخ ۹ خرداد ۱۳۹۴ با عنوان«نگاهی به آلودگی دریا، هوا و خاک در بوشهر»:

استان بوشهر همچون سایر استان‌های ایران با مشکل عمده زباله روبه‌رو است. با این تفاوت که بوشهر به دلیل داشتن ۷۰۷ کیلومتر ساحل دریا معضل پسماند زباله‌هایش به دریا ختم می‌شود. استان بوشهر به واسطه داشتن کارخانجات صنعتی فراوان و غیراستاندارد بودن سیستم دفع زباله این کارخانه‌ها با معضل بزرگی روبه‌رو است. نداشتن سیستم فاضلاب شهری استاندارد، فاضلاب خانه‌ها و بیمارستان‌ها را نیز به دریای بوشهر سرریز می‌کند. حتی بنادری همچون گناوه، دیلم و بوشهر که تصفیه‌خانه فاضلاب دارند نیز با این مشکل روبه‌رو هستند. مدیرکل سازمان محیط‌زیست بوشهر نیز سرازیر شدن فاضلاب در اطراف تصفیه‌خانه شهر بوشهر در سه راهی عالیشهر را منجر به رشد بیشه‌زار، تجمع جانوران و حشرات می‌داند و می‌گوید: تجمع زباله و فاضلاب در جاده نیروگاه و همچنین عدم کارایی لازم سیستم‌های تصفیه‌خانه بیمارستان‌ها که فاضلاب را به‌طور اصولی تصفیه نمی‌کنند، منجر به آلودگی محیط شده است.

✓ گزارش خبرگزاری مهر تاریخ ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۵ با عنوان: «ورود فاضلاب بدون تصفیه از شهرهای استان بوشهر به خلیج فارس»:

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: در استان بوشهر ۱۴ شهر ساحلی داریم که در بسیاری از شهرها، فاضلاب آنها یا به آب‌های زیرزمینی می‌رود و یا اینکه بدون تصفیه وارد خلیج فارس می‌شود. حسین دلشب ظهر شنبه در دومین همایش «خلیج فارس، محیط زیست و مردم» اظهار داشت: خلیج فارس در ابعاد مختلف دارای اهمیت بسیار زیادی است و از این رو با چالش‌های زیست‌محیطی مختلفی نیز روبرو است. وی با اشاره به کاهش ذخایر آبزیان در خلیج فارس، خاطرنشان کرد: تغییرات آب و هوا و گرم شدن هوا، ورود فاضلاب‌های انسانی به خلیج فارس، تخلیه سموم شیمیایی و تخریب سواحل بر اثر ساخت و سازهای در محدوده سواحل از جمله چالش‌های خلیج فارس است.

✓ گزارش مرکز بهداشت شهرستان بوشهر تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۹۶ با عنوان: «رهاسازی فاضلاب شهری در دریا تهدیدی جدی برای سلامتی است»:

معاون فنی مرکز بهداشت شهرستان بوشهر گفت: رهاسازی فاضلاب به دریا تأثیر منفی بر اکوسیستم دریا و انقراض آبزیان داشته و تهدیدی علیه محیط‌زیست است. به گزارش روابط عمومی مرکز بهداشت شهرستان بوشهر، مهندس حمید حبیبی‌نیا در نشست بررسی وضعیت فاضلاب بوشهر اظهار داشت: تخلیه فاضلاب شهری به همراه سایر آلودگی‌ها از صنایع باعث ایجاد بار میکروبی بالا، تجمع فلزات سنگین و سموم کشاورزی در محیط‌های ساحلی می‌شوند.
وی اضافه کرد: تخلیه فاضلاب شهری موجب تغییر شاخص‌های فیزیکی و شیمیایی آب‌شده و نیز باعث به خطر افتادن سلامت و کیفیت محیط‌زیست دریا و خاک می‌شود.

✓ خبرگزاری تسنیم تاریخ ۲۱ تير ۱۳۹۵ با عنوان:«فاضلاب از ۱۲ نقطه شهر بوشهر وارد دریا می‌شود»:

نائب رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر بوشهر گفت: شهرداری بوشهر طرح جمع‌آوری فاضلاب را در منطقه شغاب این شهر راه‌اندازی کرده و این در حالی است که فاضلاب از ۱۲ نقطه شهر بوشهر وارد دریا می‌شود. به گزارش خبرگزاری تسنیم از بوشهر، زهرا رضایی صبح امروز در نشست شورای شهر بوشهر اظهار داشت: در ۱۲ نقطه شهر بوشهر فاضلاب و آب‌های سطحی وارد دریا می‌شود.

✓ گزارش خبرگزاری مهر تاریخ ۹ ارديبهشت ۱۳۹۷ با عنوان: «ساحل بوشهر برای شنا آلوده است/لزوم جلوگیری از ورود فاضلاب به دریا»:

رئیس کمیسیون عمران شورای اسلامی شهر بوشهر در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به آلودگی ساحل بوشهر اظهار داشت: ورود فاضلاب به دریا یکی از مهمترین دلایل آلودگی ساحل و دریای بوشهر است که شرایط را برای شنا سخت می‌کند. اکبر توسلی با اشاره به ورود فاضلاب از ۱۳ نقطه به دریا در بوشهر خاطرنشان کرد: ورود این فاضلاب به دریا باعث مخاطرات زیست‌محیطی متعددی در ساحل بوشهر می‌شود. رئیس کمیسیون عمران شورای اسلامی شهر بوشهر ادامه داد: سه تصفیه‌خانه فاضلاب در شهر بوشهر راه‌اندازی می‌شود که تا حد فراوانی مانع از ورود فاضلاب به دریا می‌شود.

✓ خبرگزاری صدا و سیما تاریخ ۱۵ خرداد ۱۳۹۷:«گزارش مکتوب … شنا در ورودی فاضلاب های شهری به دریا»:

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز بوشهر، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر با اشاره به اینکه در این استان سیزده شناگاه تعبیه شده است می گوید : از ۷ شناگاه بوشهر چهار نقطه پارک سیادت ، پلاژ آقایان در جفره ، پارک دانشجو و پارک ریشهر آلودگی زیادی دارد.
وی گفت : شناگاههای پارک شغاب ، پارک لیان و منطقه بندرگاه آلودگی های کمتری دارد. مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان بوشهر ناقص بودن شبکه فاضلاب شهرهای بزرگ و نداشتن شبکه فاضلاب در دیگر شهرها را اصلی ترین دلیل الودگی ها عنوان کرد و افزود : متاسفانه شبکه فاضلاب مشخصی در شهر های جنوبی استان وجود ندارد که در بخش هایی شاهد ورود فاضلاب انسانی به دریا هستیم.
دکتر علیپور کارشناس محیط زیست میگوید : باید میزان آلودگی ها صفر mpn باشد که در حال حاضر رقمی فراتر از mpn ۱۱۰۰ را نشان میدهد . که این عدد بالاترین عدد تعریف شده در این سازمان برای آلودگی های دریا است.
وی افزود : با توجه به اینکه در برخی مواقع حتی میزان آلودگی از ۱۱۰۰ mpn بیشتر است براساس بخشنامه های سازمان محیط زیست اجازه اعلام آن رقم را نداریم.
سعید کشمیری رئیس دانشگاه علوم پزشکی بوشهر افزود : متاسفانه در حال حاضر شناگاه ها در نقاطی راه اندازی شده که مبدا ورود فاضلاب ها به دریا است و این آلودگی ها میتواند موجب بیماری های پوستی ریوی و اسهال شود که اگر با ورود فاضلاب های صنعتی موجه باشیم میتواند موجب سرطان پوست شود.

✓ خبربان در گزارش تاریخ ۶ مهر ۱۴۰۱ با عنوان: «فاضلاب شهری بوشهر دامنگیر خلیج فارس و ساحل نشینان»:

فرهاد قلی‌نژاد پیشتر به خبرنگار ایرنا گفت: ورود فاضلاب‌های خاکستری که بخشی از پساب‌های تولید ساکنان شهرهای ساحلی است از طریق کانال‌های دفع آب‌های سطحی به دریا وارد می‌شود و شاهد آلودگی میکروبی در بخش ساحلی و آب‌های کم عمق مجاور این خروجی‌ها هستیم، طوریکه در شهرستان بوشهر از ۶ شناگاه تنها ۲ مورد پاک است؛البته برخی از شناگاه‌ها در دیگر شهرستان‌های این استان خارج از محدوده شهر و پاک یا به نسبت پاک است گره کور ایجاد شبکه فاضلاب شهری در استان بوشهر هر چند راه‌حل این چالش که هزینه‌های بسیاری برای اکوسیستم خلیج فارس و سلامت و اقتصاد همسایه‌های آن دارد، به صورت روشن و مشخص ایجاد شبکه‌های کارآمد فاضلاب شهری، احداث تصفیه خانه‌ها و استفاده بهینه از این آب است، اما تحقق این مهم و شتاب‌بخشی به فرآیندهای آغاز شده گره کوری به نام “اختصاص اعتبار” دارد هزینه‌های سنگین پروژه‌ها، شبکه فاضلاب را از اولویت خارج کرده است تهدید ورود میلیون‌ها متر مکعب پساب خام به دریا حتی با نگاهی غیر دقیق نیز بر کسی پوشیده نیست و البته آسیبی که در چرخه‌ای طبیعی دامان انسان ساحل نشین را می‌گیرد؛ اما آنطور که معاون بهره برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب استان بوشهر می‌گوید: ایجاد شبکه‌های فاضلاب شهری هزینه سنگینی دارد که اکنون در اولویت مدیریت استانی قرار ندارد.

✓ فرارو در گزارش تاریخ ۱۱ آذر ۱۴۰۲ با عنوان: «ورود فاضلاب شهری به دریا در بوشهر»:

براساس آخرین آمار رسمی دولت در خود شهر بوشهر فاضلاب شهری بدون تصفیه از ۱۳ نقطه روانهٔ دریا می‌شود؛ موضوعی که نه‌ فقط محیط زیست دریا را با مخاطره روبه‌رو کرده است بلکه اقتصاد را نیز دچار چالش کرده است. صادرکنندگان میگو در استان بوشهر می‌گویند محصولاتشان به‌دلیل آلودگی با منشأ پساب انسانی پس فرستاده می‌شود. بیش از ۱۵ سال است که مشکل سرریز پساب غیرتصفیه با آلودگی بالا در این استان علنی شده است، اما با گذشت این زمان هیچ‌یک از دولت‌های مستقر برای رفع آن چاره‌ای حقیقی پیدا نکرده‌اند. فقط ۱۸ میلیون مترمکعب آب در قالب پساب غیرتصفیه در شهر بوشهر به دریا می‌ریزد.

تحلیل این گفتگوها و نظرات مسئولان و متولیان امر در دو دهه در مواجهه با ورود فاضلاب و پساب به دریا نشان می دهد:

۱- ادبیات و گفتار مسئولان ذیربط در این دو دهه یکسان است بطوری که نظرات و واکنش های مسئولان در دهه هشتاد با امروز هیچ فرقی ندارد یعنی اینکه آلایندگی و منابع آن، حجم و میزان آلایندگی، چگونگی مواجهه مسئولان دستگاه‌های ذیربط و اقدامات انجام شده همچنان یکسان و نه تنها بهبودی نیافته بلکه شدت هم گرفته است.
۲- همه بر آلوده بودن دریا بدلیل ورود انواع فاضلاب و پساب خام و نیمه تصفیه بصورت مستقیم از نقاط مختلف به خلیج فارس اقرار دارند و هیچ دستگاهی آن را رد نمی کند.
۳- علیرغم یکصدایی در بیان موضوع و اقرار بر آلودگی دریا اما هیچکدام مسئولانه با موضوع برخورد نکرده و هر کسی توپ را در زمین دیگری انداخته و با گفتار درمانی از کنار آن گذشته است.
۴- عدم اولویت بخشی به آلایندگی دریا در سیاست گذاری ها و تصمیم گیری ها و برنامه های دستگاههای ذیربط.
۵- هرچند شهرداری ها متولی پسماند و شرکت آبفا متولی فاضلاب هاست و وظایف و رسالت خود را ایفا نکرده اما متولی محیط زیست که وظیفه حفاظت از تنوع زیستی و زیست بوم دریایی و علوم پزشکی وظیفه سلامت شهروندان را عهده دار است نیز وظایف و تکالیف حفاظتی را بدرستی انجام نداده و واکنش آنها در سطح گفتگوی رسانه ای و نوشتن نامه های رفع تکلیفی است.
۶- مسئولان دستگاههای ذیربط علیرغم اهمیت ویژه موضوع، هیچگاه همدل و همراه نبوده و مدیریتی همگرا و علمی و مشترک نداشته به همین سبب نتوانسته اند و یا نخواسته اند نجات خلیج فارس از انواع فاضلاب ها به عنوان اولویت برنامه های مدیریت ارشد استان قرار گیرد.
۷- بدلیل عدم اولویت بخشی به این موضوع در برنامه های کلان استانی، همواره با مشکل کمبود اعتبارات گرفتار بوده و هر زمان هم سرمایه گذار بخش خصوصی ورود کرده بدلیل همین عدم اولویت، عطایش را به لقایش بخشیده و فرار را بر قرار ترجیح داده است.
۸- ضرورت ورود دادستان به عنوان مدعی العموم به این موضوع و برخورد قاطع و صریح با ترک فعل ها و کوتاهی و بی تدبیری ها تا پایانی شیرین بر این قصه تلخ باشد.