«بزرگ شدی دوست داری چکاره بشی؟» این سؤال کلیشه‌ای و ساده برای همه ما آشناست. اگر کودک یا نوجوان نسل‌های قبل در پاسخ به این سؤال، پاسخ‌هایی نظیر:«دوست دارم دکتر بشم»، «دوست دارم مهندس بشم»، «دوست دارم خلبان بشم» و… می‌دادند اما شاید دیگر با پرسیدن این سؤال از نسل امروز که دنیای دیجیتال آنها را احاطه کرده‌، دیگر چنین پاسخ‌هایی را دریافت نکنیم و مثلا با پاسخی نظیر «دوست دارم یک یوتیوبر موفق بشم» مواجه شویم! چرا که اگر چند دهه پیش آینده روشن در گرو درس و دانشگاه بود، حالا از نگاه نسل جدید این آینده با تمام رؤیاهایش در صفحه چند اینچی موبایل‌شان خلاصه می‌شود.

این روزها کافی است درمحیط بیرون مثل مترو، اتوبوس، خیابان‌ یا در جمع‌های خانوادگی نگاهی به کودکان و نوجوانان اطراف‌تان بیندازید. آیا دیگر از آن شور و هیجان قبل خبری هست؟ آیا دیگر کودکی مثل گذشته از در ودیوار بالا می‌رود؟ قطعا نه! چرا؟ چون حالاابزاری مثل موبایل دردستان آنها و والدین‌شان است که انگارجای همه‌چیز راپرکرده.دنیای دیجیتال اغواگری که به گفته علیرضا چابکرو، پژوهشگر حوزه ارتباطات و رسانه و استاد دانشگاه تهران هرروز در حال یک رسوب‌گذاری پارادوکسیکال است که نسل امروز را  تنبل، گستاخ و دچار سرگشتگی و حیرت نسبت به آینده خود می‌کند.

به امید آینده‌ای روشن!

دکتر علیرضا چابکرو، پژوهشگر حوزه ارتباطات و رسانه واستاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با جام‌جم در رابطه با علت حجم بالای استفاده از فضای مجازی از سوی نوجوانان وجوانان می‌گوید: درحال‌حاضر گسترش روزافزون فضای مجازی باعث ایجاد تغییراتی شده که پدیده‌های اجتماعی را رقم می‌زند و تبدیل به یک پدیده اجباری در میان خانواده‌ها نیز شده است. وی می‌افزاید: امروزه فضای مجازی تبدیل به فضایی تربیتی، آینده‌نگری، سرگرمی و مهارت‌آموزی برای کودکان و نوجوانان شده که در حال ایجاد یک دنیای جدید است. چابکرو ادامه می‌دهد: درچنین شرایطی ما باید خود را جای آن کودک و نوجوان بگذاریم.وقتی نسل امروز با مشاهده زندگی‌های اینستاگرامی فکر می‌کند که راحت‌تر از این فضامی‌تواند درآمد به‌دست ‌آورد، طبیعتا به این سمت گرایش بیشتری پیدا می‌کند تا تلاش برای درس خواندن و دانشگاه رفتن. ترسیم افق‌های روشن در فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان سبب گرایش طغیان‌گونه آنها به این سمت می‌شود و متاسفانه یا خوشبختانه این امر در دنیای امروز اجتناب‌ناپذیر است. این استاد دانشگاه بیان می‌کند: مسأله دوم در این رابطه پیشرفت شدید فضای مجازی است که فقط به شبکه‌های اجتماعی خلاصه نمی‌شود، بلکه شامل متاورس، ابزارهای سه‌بعدی،هوش مصنوعی و…است که بسیار فریبنده وجذاب هستند ونوجوان و جوان مامی‌فهمد که به‌زودی بسیاری از شغل‌ها در اثر گسترش تکنولوژی در آینده از بین می‌روند، لذا دیگر خیلی انگیزه‌ای برای به‌دست آوردن شغل‌های مرسوم به شکل قبل ندارند.به همین خاطرنمی‌توان انتظارداشت آنها دنبال بازی‌های رمزارزی مثل «همستر» نروند تا با ضربه زدن روی یک شکلک، سکه‌های مجازی جمع کنند یا کودک‌شان را تشویق نکنند تا همپای خود آنها یک اپلیکیشن رمزارز دانلود کنند و در آن فعالیت داشته باشند؛ دائم بخرند و بفروشند، برنده شوند و ببازند و در فراز و فرود این گردباد، گرفتار آرزوی محال یک‌‌شبه بی‌دردسر ثروتمند شدن شوند.

فضای مجازی؛ اغواکننده، جذاب و در حال توسعه

شاید یکی از علت‌های وضع قوانین سختگیرانه درخصوص استفاده از فضای مجازی در کشورهای دیگر، آسیب‌های ناشی از این شبکه‌ها و تغییراتی است که در نوع نگرش و دیدگاه‌های آنها به زندگی می‌گذارد. چابکرو در رابطه با آسیب‌های غرق شدن کودکان و نوجوانان امروزی در فضای مجازی و جست‌وجوی موفقیت و آینده از سوی آنها در چنین فضایی می‌گوید: فضای مجازی یک رسوب پارادوکسیکال با خود به همراه دارد که بچه‌ها را تنبل، گستاخ و دچار سرگشتگی و حیرانی نسبت به آینده خود می‌کند؛ چرا‌ که کودک و نوجوان ما از یک‌سو باور کسب درآمدهای کلان و با زحمت کم از طریق فضای مجازی را در ذهن خود می‌پروراند و از طرفی هم شاید هرگز آنچه در ذهنش است، محقق نشود.

ضربه مهلک نبود پیوست فضای‌مجازی با بخش‌های کلان کشور

این پژوهشگر رسانه چنین وضعیتی را نگران‌کننده می‌داند ومی‌افزاید: تا پیش ازاین‌که کار ازکاربگذرد و فضای مجازی همه ابعاد زندگی انسان‌ها را در خود ببلعد، مسئولان باید فکری به حال آن بکنند. تنها راهی که برای این کنترل مسأله وجود دارد، این است که ما برای هر وزارتخانه متناسب با کارکرد خودش یک پیوست فضای مجازی داشته باشیم؛ یعنی یک پیوستگی برای این‌که چگونه یک تربیت درست از نسل آینده به دست بیاوریم. وی ادامه می‌دهد: متاسفانه درحال‌حاضر هیچ‌کس پارادوکس‌های فضای مجازی را بررسی نمی‌کند و به کودکان که هر روز به سمت این اقیانوس هل داده می‌شوند، آموزش شنا داده نمی‌شود. چابکرو تاکید می‌کند که درصورت عدم ایجاد پیوست فرهنگی از سوی مسئولان، ما در آینده شاهد یک نسل شورشگر وعصیانگر و از‌خود‌راضی خواهیم بود، چراکه وقتی نوع نگرش افراد تحت تأثیر فضای مجازی تغییر می‌کند، تمامی نگرش‌ها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. مثلا در حال حاضر به‌رغم تبلیغات مختلف، ازدواج افزایشی نداشته است و علت آن بیش از آن‌که اقتصادی باشد، فرهنگی است.