آب از نخستین واژگانی است که کودک در خانواده بر زبان می آورد و با ورود به دبستان در مدرسه می آموزد. یکی از بزرگ ترین مشکلات دنیای امروزبشر همین واژه ساده و شفاف است که در عین بی رنگی ، هزاران رنگ می آفریند ، مردمان اکثر نقاط دنیا با نبودش دست و پنجه نرم می کنند وبا بودنش نگران که مبادا کمیاب و نایاب شود . آب در همه مناطق جهان به خصوص مناطق خشک که طبیعت بسیار حساس و شکننده ای دارد، کالای استراتژیک و ارزشمندی است . در جهان قرن بیست و یکم سروری از آن مردمانی است که مشکل آب نداشته باشند. شاید انسان بتواند گرسنگی را تا مدتی تحمل کند اما با بی تابی تشنگی ، به سرعت از پا در می آید، به همین دلیل آب همواره گرانیگاه و نقطه ثقل زندگی بوده است .
جایگاه آب برای کسانی که هرروزاز خواب برمی خیزند و برای شستشوی حیاط ، آبیاری باغچه یا برای د وش گرفتن یا شستن ظرف ها در آشپزخانه، یا… شیر آب را بازکرده و فعالیت های روزانه را از سر می گیرند … یا با چرخانیدن شیر آب ، آب مورد نیاز صنایع و دام هایشان را تامین می کنند و همه این یاهای گوناگونی که انجامش بدیهی است . ارزش آب کجاست؟
اهمیت آب چیست؟
وقتی از منابع آب صحبت می شود ، منظورآب های شیرین ناشی از بارش است یعنی مجموع باران ، برف و تگرگ حتی شبنم و شرجی که بر برگ گل و پشت بام خانه ها می نشیند ، بارش های دریافتی به شکل آب های سطحی و زیر زمینی قابل استفاده می باشند . برای درک اهمیت آب نیاز به ذکر آمار و ارقام است اما برای خوانش دلچسب این سطور، با نگاهی به آب از زاویه دیگر از ارائه آمار و اعداد مربوط به آب های ناشی از بارش پرهیز می کنیم تا مهربانانه تر به همین میزان آب های در دسترس بسنده شود و سراغ آب های شور دریاها نرویم . چراکه منابع آب شیرین در دسترس محدود و خواست ما نامحدود هست . قدری کم تر از ۴/ درصد از کل آب های جهان به شکل آب های شیرین در رودخانه ها ، دریاچه ها ، مخازن طبیعی ، خاک ها، با تلاق ها و اتمسفر زمین و گیاهان در دسترس انسان امروزی است . بشر همواره سعی کرده است تا نیازهای آشامیدنی ، صنایع ، کشاورزی و دامپروری خود را از این آب ها تامین کند و به زندگی خویش رونق بخشند . رفتن به سراغ آب های شور هزینه بر، زمان بر و نیازمند تاسیسات آب شیرین کن می باشد که خود دارای معایب فراوان و اثرات نا مطلوب زیست محیطی بسیاربرای آبزیان و اکوسیستم دریاییست.

به طور مسلم بارش در همه مکان ها و عرض های جغرافیایی یکسان نیست . در نواحی حاره ای و معتدل بارش بسیار خوب و شرایط متعادل و پایداری وجود دارد تا زمینه ساز توسعه متوازن باشد، اما در عرض های میانه و مناطق کویری دور از دریاها و پشت کوه های بلند بارش بسیارکم و گاهی هیچ است . در بسیاری از نقاط جهان نظیرکشور ما و نواحی خشک و بسیارخشک ، بارش کم تر از ۲۴۰ میلی متر و اغلب پراکنده و رگباری و از سالی به سال دیگر متفاوت و نیز به صورت همرفتی و بسیار محلی است . اهمیت بالای قابلیت اطمینان بارندگی در مناطق خشک ، نتیجه این واقعیت است که تقاضا و تامین آب اغلب بطور ناراحت کننده ای یکسان و حتی بیش بارش بوده است.
بطورکلی همواره فلات ایران به خصوص بخش های مرکزی و جنوبی آن با محدویت های منابع آبی روبرو بوده به همین دلیل انسان سراغ ساخت بندهایی بر روی رودخانه ها رفت یا با ابداع قنات و کاریز به استخراج منابع آبی ذخیره شده در روزنه سنگ ها پرداخت ، همچنین برای ذخیره آب باران آب انبارها را بنا نمود و…

با این مقدمه ، دشتستان که یکی از شهرستان های دهگانه استان بوشهرمی باشد ، ریشه در تاریخ طبیعی ایران دارد دشتستان یکی از اقلیم ها ی خشک جهان با اعتدال هوا در فصل سرد وآفتاب درخشان است ، شاید به همین دلیل آریایی ها برای رهایی و گذراز سوزسرما، با کوچ زمستانی ، کاخ زمستان گذرانی خویش را در این مکان و سینه کش رشته زاگرس جنوبی بر روی خاک های حاصل خیز مخزوط افکنه ای این مکان بنا نمودند تا از کران تا کران دشت های دشتستان بهره گیرند.

وجود قابلیت های طبیعی فراوان و قرار گیری بخش زیادی از شهرستان دشتستان در نواحی مسطح و جلگه ای با شرایط مساعد طبیعی ، خاک حاصل خیز، اراضی مخروط افکنه ای با زهکشی مناسب ، امکان توسعه کیفی کشاورزی از جمله نخلستان ، شرایط کشت مناسب جهت محصولات جالیزی در فصول مختلف ، وجود رودخانه ها وآب زیر زمینی شیرین موجود در مخازن مخروط افکنه ای از دیرباز تا به امروز،عمده درآمد مردمان این دیار از راه فعالیت های کشاورزی بوده است بطوری که از گذشته کشاورزی نقش اصلی شهر برازجان به عنوان مرکز شهرستان دشتستان بوده و همچنان این نقش را ایفا می نماید.

شهرستان دشتستان به لحاظ وسعت ،وسیع ترین شهرستان استان با سه شکل ویژه توپوگرافی کوهستان ، دشت و جلگه در نواحی خشک ایران و جهان بر روی عرض جنب حاره ای قرار گرفته است ، توامان موقعیت جغرافیایی شهرستان دشتستان با شرایط طبیعی از یک سو، افزایش جمعیت و نیاز به غذای بیش تر، افزایش اشتغال در بخش کشاورزی ، فشار بربنیان های زیستی آب و خاک از سوی دیگر موجب تخریب محیط های طبیعی ، ازبین رفتن و نابودی پوشش گیاهی ، شور شدن منابع آب و خاک ، کاهش آب در آبخوان ها و پایین رفتن سطح ایستابی شده است .

درچهار دهه اخیربا تغییردر سیستم اقتصادی با افزایش سطح زیرکشت صیفی جات و محصولات گرمسیری در فصول مختلف وتوسعه سطح زیرکشت نخیلات، نواحی دشتی و جلگه ای شهرستان دشتستان ، با تنگناهای منابع آب مورد نیاز کشاورزی و شرب و مصرف خانگی، بالا بودن سطح آب زیرزمینی شور در پایین دست ها مانند دشت زیارت و کلل ، نبود سیستم زهکشی ، انفصال خاک و… روبرو بوده است.
عدم آبخیز داری و ذخیره و جمع آوری منابع آب سطحی و رودخانه ها ، حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق ،عدم آگاهی و فرهنگ صحیح مصرف آب در بخش های سه گانه کشاورزی ، صنعت و شرب ، سبب هدر رفت آب های شیرین ارزشمند می شود تا با وجود میزان بارش کم و محدود به فصل زمستان و دوره خشکی و گرمای طولانی در بیش از نه ماه از سال، تبخیر و تعرق بیش از بارش این شهرستان را با بحران منابع آبی و دستبرد به آب های نامتعارف و نهایتا با پدیده فرو نشست روبرو نماید.

حال شهرستان دشتستان قطب کشاورزی استان بوشهر می باشد که با وجود هزاران اصله نخل و تنوع محصولات گرمسیری با محدودیت و فقر منابع پایدارآب های سطحی و زیرزمینی روبروست . بدین منظور جهت تامین نیازهای آشامیدن و کشاورزی به اجاره آب چاه های کشاورزی ، کف شکنی و بهره برداری از آب های نامتعارف روی آورده است و نیازبه تغییر نگرش در بخش کشاورزی بر اساس اصول آمایش سرزمینی و بهره گیری از روش های مناسب آبیاری و مصرف بهینه است .
اکنون منابع آب زیر زمینی بيشتر دشت هاي شهرستان دشتستان نظيربوشکان گلدشت، پشت پر، خون، طلحه- فارياب، ، دهرود- ارم از لحاظ بیلان منفی و در حالت فوق بحراني قرار دارند. و از لحاظ وضعيت منابع آب زيرزميني شهرستان دشتستان با كسري مخزن بالاترین رتبه را در استان بوشهر داراست .

تمامي آبخوان هاي شهرستان دششتستان طی سال های گذشته افت قابل ملاحظه ای داشته و بعضی دشت ها بیش از ۵/۲ متر ثبت شده است .هر چند بخش کوهستانی شهرستان دشتستان به دلیل وجود ارتفاعات و حوضه آبریز استان فارس منابع آب و روانآب های بیشتری دریافت می کند ، اما با برداشت حداکثری بیشترین افت سطح ایستابی را دشت های بوشکان ، ارم، دهرود و گلدشت تجربه کرده اند. همچنان چاه های عمیق و بسیار عمیق گلدشت ، آب سد رئیسعلی را زهکشی می نماید . بطورکلی بهره و برداری بی رویه آب های زیرزمینی و حفر چاه هاي متعدد و نيز خشكسالي هاي اخير و كاهش نزولات جوي از مهمترين بلاياي منابع آب زير زميني و بیلان منفی دشت های دشتستان می باشد.
منابع تامین آب آشامیدنی شهرستان دشتستان آن از خط آبرسانی کازرون ، خط کوثر ، چشمه های ساسان ومنابع زیرزمینی محلی تامین می‌شود که با کاهش منابع آب زیرزمینی وکاهش آبدهی رودخانه‌ شاپور روبرو بوده است. پیشنهاد آب منطقه ای شیرین سازی آب رودخانه‌های دالکی و شاپور ، تثبیت انتقال آب ازخط آبرسانی کازرون با تعامل استان فارس می باشد. شیرین سازی آب رودخانه های دالکی و شاپور جهت مصرف خانگی و… حقاب پایین دست رودخانه و حقآب تالاب ها حدف شده و غلظت نمک ها ی موجود افزایش می یابد.
در بخش شرب ، توزیع ناعادلانه منابع آب آشامیدنی ناشی از افزایش هدر رفت آب شبکه‌های آبرسانی ، انتقال شبکه آبرسانی روستایی به آبفای شهری ،فرسودگی شبکه آبرسانی ، اختلاف ارتفاع و کاهش فشار آب می باشد، در این راستا مشارکت در صرفه جویی و پرهیز از اسراف ، جدا سازی آب مصرفی از فضای سبز ، در صورت امکان عدم استفاده از پمپ برای برداشت آب از شبکه ، کوتاه کردن زمان برداشت آب و…ضروریست.
بر اساس برنامه آمایشی شهرستان دشتستان، محورتوسعه کشاورزی باغداری با تاکید بر نخیلات باشد و سطح زیر کشت سبزیجات و صیفی جات کاهش یابد و فقط جهت نیازهای محلی تولید شود.
لذا واحدهای بهره برداری، برای بهره وری بهینه از منابع آب های سطحی نظیر رودخانه دالکی و شاپور ومنابع آب زیرزمینی در بخش مرکزی و بخش های بوشکان و ارم ، باید ظرفیت منابع آب را شناسایی و متناسب با ظرفیت موجود در بخش های سه گانه شرب ، کشاورزی و صنعت محیط زیست مورد استفاده قرار گیرد .

آب را گل نکنیم !
مردمان سر رود آب را می فهمند