(مثال موردی: فاضلاب شهر بوشهر)

وضعیت جغرافیایی، شرایط اقلیمی، وقوع خشکسالی های پی در پی و محدودیت منابع در استان بوشهر با توجه به ممنوعه و ممنوعه بحرانی شدن همه دشت های قابل بهره برداری، فرونشست زمین، افزایش عمق چاه ها، کاهش شدید آورد رودها و چشمه ها و افزایش شوری هرساله منابع آب استان، لزوم استفاده بهینه و کامل از کلیه پتانسیل های موجود را تبیین می نماید. بازچرخانی فاضلاب شهر های نوار ساحلی استان بوشهر که غالب آن بدون تصفیه و با آلودگی فراوان وارد دریا می شود به تنهایی ۳ برابر کسری مخزن آبخوان های کل دشت های استان می باشد. ارزش اقتصادی میزان پساب واریزی به دریا فقط در شهر بوشهر با تولید سالانه ۱۸ میلیون مترمکعب فاضلاب، حدود ۴۵۰۰ میلیارد تومان در هر سال می باشد که حدود ۳۰ سال بدون هیچ استفاده ای و با آلودگی فراوان وارد خلیج فارس می گردد( بر اساس هزینه هر مترمکعب آب تولیدی و انتقالی توسط دولت که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور اعلام گردید).

مطابق ماده ۱۵ قانون حفاظت از خاک ، آلوده کنندگان آب و خاک، پس از دریافت اخطار آلودگی از طرف سازمان حفاظت محیط زیست مکلف می باشند ظرف مهلت معینی متناسب با نوع ماده آلاینده نسبت به حذف و رفع منشأ آلودگی، بازسازی خاک، جبران خسارت وارده و رفع آلودگی خروجی تصفیه خانه یا احداث تصفیه خانه مناسب تا رسیدن به حدود مجاز و استاندارد های مربوطه اقدام کنند.

از طرفی اکثر نقاط کشور بخصوص استان بوشهر در معرض تنش های شدید آبی به ویژه آب شرب می باشند و مطابق بند ب ماده ۴۰ قانون برنامه هفتم پیشرفت، آبیاری فضای سبز با استفاده از آب شرب در صورت وجود آب جایگزین، در کلیه اماکن عمومی و دولتی ممنوع است و شهرداری ها و سایر متولیان اماکن عمومی و دولتی مکلفند نسبت به احداث شبکه های مستقل آبیاری فضای سبز و جداسازی آن از آب شرب و استفاده از پساب و سایر آب های نامتعارف با رعایت حدود مجاز، استانداردها و شاخص های زیست محیطی و سلامت اقدام نمایند.

بازچرخانی فاضلاب شهرهای بزرگ استان با حجم حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب در سال، در حالی که کسری مخزن همه دشت های استان حدود ۲۵ میلیون مترمکعب می باشد و از طرفی شیرین تر بودن این منبع آبی نسبت به بیش از ۹۶ درصد منابع آب سطحی و زیرزمینی موجود در استان و همچنین هزینه بیش از ۱۰ برابری شیرین سازی آب نسبت به هزینه تصفیه فاضلاب، استفاده از این پتانسیل عظیم را چه از لحاظ حجمی و چه هزینه ای و چه قانونی کاملا قابل توجیه می نماید.

از طرفی تقریبا ۱۰۰ درصد فاضلاب شهرها و روستاهای ساحلی با بار آلودگی بسیار زیاد به خلیج فارس و سواحل استان بوشهر واریز می گردد و عملا وارد چرخه محیط زیست و حتی چرخه غذایی مردم این استان می گردد. در سال ابلاغ برنامه جامع تحقق سیاست های کلی توسعه دریامحور توسط معاون محترم ریاست جمهوری، ادامه روند ورود این حجم از فاضلاب و آلودگی شدید سواحل استان و وجود دریا و ساحل آلوده عملا توسعه دریامحور را به چالش خواهد کشید.

با توجه به اینکه اولین و مهم ترین بحران از لیست ۲۰ بحران اصلی استان بوشهر که توسط مدیریت بحران استانداری بوشهر احصا و اعلام گردیده، بحران آب و خشکسالی می باشد. خطر شدید تخلیه روستاها و از بین رفتن کشاورزی و کم آب یا شور یا خشک شدن چاه های شرب و کشاورزی در بخش قابل توجهی از استان، برنامه ریزی برای حل این بحران را از هر نوع هزینه کرد یا سرمایه گذاری دیگری، اولی تر و مهم تر می نماید. بطور مثال شهر بوشهر به عنوان مرکز استان همچنان چه از لحاظ تامین آب شرب، چه صنعت و چه فضای سبز رنج می برد و حتی با ورود آب گرانقیمت آب شیرین کن ها نیز مشکل حل نگردیده و از طرفی تقریبا تمام سواحل آن جزو سواحل شنا ممنوع بدلیل آلودگی فاضلاب می باشد. در عین اینکه خروجی فاضلاب بوشهر، مجاور ورودی مزارع پرورش میگوی دلوار به عنوان یکی از بزرگترین مزارع پرورش میگوی کشور می باشد و حجم عظیم سرمایه گذاری صورت گرفته در این مزارع را در خطر شدید قرار داده است.

فاضلاب شهر بوشهر که ۱۰۰ درصد آن وارد دریا می شود، در صورت تصفیه مناسب امکان تامین کل نیاز آب صنعت و خدمات شهرستان های بوشهر و تنگستان و کل آب فضای سبز شهرهای بوشهر، دلوار و چغادک و عالیشهر را داشته و علاوه بر آن، امکان ایجاد یک کشت و صنعت بیش از ۲۰۰۰ هکتاری نیز وجود دارد که ضمن ایجاد اشتغال پایدار برای بیش از ۲۰۰۰ نفر، امکان توسعه گردشگری دریایی، ایجاد کمربند سبز و اگروتوریسم ساحلی را نیز فراهم می آورد.

راهکارهای عملیاتی برای مدیریت و بهره برداری از این سرمایه ارزشمند و تبدیل تهدید زیست محیطی استان به فرصتی برای آبادانی و توسعه صنعت و فضای سبز و گردشگری:

۱- تسهیل جذب سرمایه‌گذاری و طراحی سیاست‌هایی برای جلب سرمایه‌گذاران خصوصی و دولتی برای ایجاد یا بهبود تاسیسات تصفیه فاضلاب با استفاده از فناوری های نوین
۲- ایجاد زیرساخت‌های تصفیه فاضلاب و تجهیز مراکز تصفیه فاضلاب با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای افزایش کیفیت پساب.
۳- تخصیص آب تصفیه‌شده برای مصارف صنعتی، فضای سبز شهری، و سیستم‌های کشاورزی تلفیقی. و گردشگری

مزایای بازچرخانی فاضلاب در استان کم آب و در معرض شدید بحران آب و خشکسالی بوشهر:

* کاهش فشار بر منابع آب شیرین و استفاده از فاضلاب تصفیه شده به‌عنوان یک منبع پایدار.
*ایجاد مشاغل جدید و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی و گردشگری
*کاهش آلودگی‌های دریایی و صیانت از محیط زیست خلیج فارس.
*استفاده از آب بازیافتی برای افزایش تولیدات کشاورزی و صنعتی و نیز کاهش بحران آب

نتایج مورد انتظار:

*بهبود مدیریت منابع آب، کاهش مصرف آب شیرین و افزایش بازدهی در استفاده از منابع آبی.
*ایجاد اشتغال پایدار از طریق توسعه کشت و صنعت ۲۰۰۰ هکتاری برای اشتغال بیش از ۲۰۰۰ نفر.
*تامین پایدار نیاز آب صنعت، فضای سبز و خدمات
*بهبود پایداری زیست‌محیطی، کاهش آلودگی‌ها و مخاطرات ناشی از تخلیه فاضلاب شهری به محیط زیست و نیز بر سایر صنایع از جمله صنعت پرورش میگو.

با اجرای یک بسته سیاستی یا بسته سرمایه گذاری بهینه ، می‌توان به‌طور مؤثر بخش قابل تجهی از بحران آب در استان بوشهر را با بازچرخانی آب و تصفیه فاضلاب های شهری و صنعتی مدیریت نمود و از بحران‌های زیست‌محیطی و اقتصادی و اجتماعی و بهداشتی جلوگیری کرد.