.
قنات فقط فنِ دست‌یابی به آب نیست، قنات زیست پایدار انسان ایرانی است!

قنات البته شاهکاری مهندسی است و «هزار نکتۀ باریک‌تر از مو» را در کار می‌آورد تا آب را از آبخوان به مظهر برساند و شهر و روستا و زمین و باغ را سیراب کند. در این تردیدی نیست؛ اما نادرست است اگر قنات را فقط شاهکاری فنی بدانیم.

۱- قنات نتیجۀ نوعی طرز فکر است
قنات نتیجۀ طرز فکری دربارۀ سرزمین ایران است که می‌کوشید معادلات پیچیدۀ زیست در ایران را بشناسد و راهکارهایی خردمندانه استوار بر ظرفیت‌ها، نهفتگی‌ها و استعدادهای سرزمین ایران بیابد تا زیست در این سرزمین بماند و بپاید.

۲- قنات توافقی بینِ نسلی است
قنات قبل از دورۀ اشکانیان ابداع شد؛ اما از دورۀ اشکانیان رواج گسترده یافت. از آن زمان ایرانیان، طی ۷۰ نسل، توافق کرده بودند که برای تدوام زیست در این سرزمین چاره‌ای ندارند جز حفظ و بهبود و گسترش همگانی آن.

۳- قنات توافقی سرزمینی است
در ایران، تعداد نقاط سکونت‌گاهی تا آخر دورۀ قاجار به حدود ۱۴۰ هزار سکونت‌گاه رسید. در بیش‌تر شهرها و روستاهای ایران توافق عمومی این بود که ایجاد و گسترش شهر و روستا مبتنی بر قنات‌داری میسر است. قنات است که توسعۀ شهر و روستا را تعیین می‌کند نه زمین.

۴- آب قنات آبی بسیار گران است
اگر هر یک از ۱۴۰ هزار سکونت‌گاه ایران فقط یک رشته قنات و درازای حفاری هر قنات فقط ۴ کیلومتر باشد، ایرانیان دست‌کم حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار کیلومتر کوره و میله کنده بودند؛ یعنی توافقی عظیم برای تأمین هزینه‌ها و نیروی انسانی این اَبَرپروژه.

۵- قنات نمونۀ عالی مشارکت محلی است
در ایران، مدیریت آب امری محلی بود. هر قنات نتیجۀ مشارکت همۀ مالکان و بهره‌وران است. آن‌ها از کشف آبخوان گرفته تا حفر و پخش آب آن با یکدیگر همکاری می‌کردند و نسل در نسل در حفظ و نگهداری و لایروبی آن می‌کوشیدند.

۶- قنات راهکاری پایدار است
قنات آب آبخوان را با آهنگی معین به بیرون هدایت می‌کند. آهنگ آبدهی قنات به ظرفیت و شیب کوره‌اش بستگی دارد. قنات نمی‌تواند بیش از ظرفیتش آب از آبخوان بکِشد و مانند چاه نیست که هر کس به دلخواه و به هر میزان بتواند از زمین آب بکشد.

۷- قنات آموزگار خموش شیوۀ زیست است
قنات در ترسالی پرآب و در خشک‌سالی کم‌آب می‌شود اما تقریبا هیچگاه شما را تشنه رها نمی‌کند.
قنات یادآور وضع آب است و مردم را به خودبانی در مصرف آب برمی‌انگیزاند. قنات خموشانه می‌آموزاند که زیستن در ایران صبر و آینده‌نگری و سازگاری با بوم می‌طلبد.

۸- قنات پای‌بندی پایدار به قانون است
ایرانیان طی سده‌ها قوانین پیچیدۀ مالکیت قنات و حریم آن را تدوین کرده و نظام آب‌سنجی بسیار دقیقی برایش پدید آورده بودند. هرکس به قدر سهمش از آب قنات بهره می‌برد و نظام حقوقی قنات طی سده‌ها پایدار مانده بود.

قنات
شاهکار هنر زندگی ایرانیان

.