که صفر بگذشت و شد ماه ربیع
مژده ور باشـم مر او را و شفیـع
“مولوی”

آداب، رسوم، باورها و ضرب المثل های بهبهانی که بی شباهت به باورها و آئین های شهربرازجان نیست

چارشَمبه آخِر
چهارشنبه آخر ماه صفر

✅اعتقاد به نحوست ماه صفر به ویژه روزهای پایانی آن، ریشه در باورها و اعتقادات مذهبی مردم دارد و این باور، در گذشته به آن اندازه ریشه دار و عمیق بود که اگر می خواستند لباسی نو بپوشند هم وزن آن را «جو» قرار داده و به فقرا صدقه می دادند. به خانه ی نو نمی رفتند، مراسم عروسی و حتی خرید وسایل آن صورت نمی گرفت زیرا به شدت به”نحوست” این ماه معتقد بودند. البته، برخی موارد را در ماه محرم هم رعایت می کردند اما معتقد بودند سنگینی ناشی از نحوست این ماه حتی از محرم بیش تر است.

اگرچه امروزه این اعتقادات و باورها کم رنگ تر شده اما مردم سعی می کنند باز در چهارشنبه آخر یا صدقه دهند و یا با کشتن و قربانی کردن خروسی به اصطلاح «خین ریزون» کنند تا نحوست این ماه را برطرف کنند که رسم قربانی کردن کم رنگ شده و ترجیح بر صدقه دادن است.

در گذشته با انداختن کوزه از پشت بام ها که گاهی همراه با آتش فروزی بود و گفتن:

«صفرک در، مولیدِ تُو، قضا بلا دیرمِ بُشُو»
یعنی ماه صفر برو بیرون و ماه مولود وارد شو، ماه صفر را بدرقه و به استقبال ماه بعد می رفتند.

چنان که به اشاره کتاب جشن های آتش از هاشم رضی، این رسمی بوده بین ایرانیان که کوزه ها و دیزی های کهنه را از بام به میدان می افکندند تا براثر آن، بلا برداشته شود.

ماه بعد از صفر که در گویش بهبهانی، مولید گفته می شود همان ماه ربیع الاول است. چهارماه”ربیع الاول، ربیع الثانی، جمادی الاول و جمادی الثانی” در گویش بهبهانی به “چار مولیدو ” معروفند.

در برخی منابع مانند دانشنامه مزدیسنا، چهارشنبه ی آخرسال “چهارشنبه سوری” و “چهارشنبه آخر ماه صفر” را یکی می دانند که شرح این موضوع در کتاب “ریشه یابی باورها در گویش بهبهانی از نگارنده، صص ۲۴۳ و ۲۴۴ و ۲۹۰” آمده است.

در مورد نحس بودن یا نبودن ماه صفر، جای بحث فراوانی وجود دارد اما نکته قابل ذکر، بیان این نکته است که ماه صفر یکی از ایامی است که بر اهل بیت (س) بسیار سخت گذشته است به ویژه اول ماه آن که مصادف با ورود آل الله به شام و نگه داشتن آنها پشت دروازه های این شهر است. چنان که ازمام سجاد(ع)از شام به عنوان سخت ترین حادثه کربلا یاد می کند و آخر ماه، مصادف با سوگ های جانگداز دیگر.
درواقع، سنگینی غم اهلبیت است که این ماه را بسیار سنگین کرده و امتناع از هرگونه تظاهر به شادی، اظهار همدردی با اهل بیت است.

خین ریزون:
از دیگر سنت های چهارشنبه آخرماه، قربانی کردن خروسی و صدقه دادن آن به نیت رفع قضا و بلاست.

خروس:
خروس در کنایات و رمزهای “میترایی” جایگاهی ویژه دارد و در ایران باستان، خروس ارج و قرب ویژه ای داشته است و همان گونه که در کتاب ریشه یابی باورها در فرهنگ بهبهانی، ص۲۰۲ آمده، در برخی مراسم چینی، خروس سفید ذبح شده مظهر مرگ زندگی کهن و پاکی زندگی جدید است.
در آیین مغان و مزدیسنان، خروس، پرنده ای اهورایی و همکار ایزد آتش بود.
پس، در این آیین هم تداخل فرهنگ اسلامی و ایرانی دیده می شود.

شُلِّه سِرِ رِهی:
از دیگر مراسم مرسوم برای دفع نحوست آخر ماه، بارگذاشتن نوعی آش با همکاری آشنایان و همسایگان است.
که این رسم هم بی ارتباط با آتش و استفاده از آن در جهت اعتقادات و رفع #نحوست نیست. چراکه، آتش را مقدس و از بین برنده ی ناپاکی و نحوست می دانستند.

گفت هر که مرا مژده دهد
چون صفر پای از جهان بیرون نهد
که صفر بگذشت و شد ماه ربیع
مژده ور باشم مر او را و شفیع
“مولوی

که این ابیات، تلمیح دارند به فرموده ی پیامبر (ص):

“مَن بَشَّرَنی بخُروجِ صَفَر، بَشَّرتَهُ بِالجنَهِ.”

(آداب ورسوم، باورها و ضرب المثل های بهبهانی)