انجمن پزشکی کوهستان ایران: افزایش تعارضات حیات وحش در سایه تغییر اقلیم و تغییر کاربری اراضی

🔹تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌های متوالی و خشکیدن بسیاری از چشمه ها، نهرها و زیاده روی در انحصار و انتقال آب چشمه‌ها، احداث استخر و تخریب زیستگاه‌ها و تغییر کاربری اراضی و…، موجب تغییر در رفتار برخی از گونه‌های حیات‌وحش شده که می توان این تغییر رفتار و جابجایی و تغییر زیستگاه را بخشی از استعداد و توانمندی آن‌ها در سازگاری با شرایط جدید برشمرد.

🔹از جمله حیواناتی که تحت تأثیر این عوامل، برای حفظ بقا و سازگار شدن با شرایط جدید دچار تغییر در رفتار و گاهاً تغییر زیستگاه شده اند مارها هستند، برای مثال ساخت و ساز استخر‌های کشاورزی در نواحی مختلف باعث حضور مارهای آبی عمدتاً بی‌خطر در باغات و مزارع و بروز تعارضات خشونت‌بار با جوامع محلی می‌شود.

🔹اخیراً تعارض با افعی گرزه‌ یا گرزه‌مار که یکی از گونه‌های شاخص زاگرس بالآخص منطقه اورامانات می باشد، بدلیل توسعه ناموزون سکونتگاه‌ها و صنعت کشاورزی و گردشگری (ساخت و ساز بی‌رویه خانه‌باغ و ویلا در زیستگاه‌های طبیعی، حضور بی ضابطه گردشگران در طبیعت و… ) و نیز در ییلاقات، به نظر بیشتر از قبل رخ می‌دهد که موجب نگرانی افراد و گاهاً اقدامات خشن در مواجهه با این گونه ارزشمند و تأثیرگذار در چرخه اکوسیستم می‌شود.

🔹گرزه مارها در حالت عادی بیشتر از سایه بوته‌ها، سنگها و در میانه روز با پنهان شدن در کنار منابع آب از جمله چشمه‌ها، نهرها و با توجه به محدود شدن این قبیل منابع طبیعی آب، در داخل منهول‌های محل استقرار شیرفلکه های خط انتقال آب دارای نشتی، نقاط دچار شکستگی در خط لوله (که گاها ماه‌ها مانند چشمه‌های طبیعی، آب تراوش می‌کند) و حاشیه سایر منابع و مخازن آب روستایی خصوصا دارای سرریز روزمره و حتئ آبشخورهای سیار که توسط دامدارها و عشایر در ییلاقات و چراگاه ها مستقر می شوند، ضمن در امان ماندن از گرمای طاقت فرسا، اقدام به کمین و شکار جانورانی از قبیل مارمولک، موش و برخی پرندگان کوچک می نماید.

🔹هر چند گرزه مارها نیز مانند بیشتر مارها در مواجهه با انسان، فرار و ترک مکان را ترجیح می دهند اما نسبت به سایر مارها به ویژه در ساعات گرم روز جسورتر و تهاجمی تر می باشند.
🔹اکیدا توصیه می شود حین انجام کارهای کشاورزی، دامداری ،کوهپیمایی و گردش در عرصه های طبیعی از (کفش ساق بلند)پوتین استفاده نمایید.

🔹در صورت مواجهه با گرزه مار یا هر نوع مار دیگر، از نزدیک شدن و تحریک آن جداً بپرهیزید، اقدام به کشتن مارها ضمن اینکه کاری خطرناک و غیراخلاقی است، باعث بر هم خوردن نظم طبیعت و ازدیاد آفاتی از جمله موشها می شود.

🔹در صورت گزیده شدن فرد توسط مار ابتدایی ترین کار حفظ خونسردی و تماس با اورژانس می باشد.
🔹طبق آخرین توصیه های سازمان جهانی بهداشت در مورد مارگزیدگی، برش محل گزش و تحریک به خونریزی با فشار و مکش زخم یک روش نادرست و منسوخ می باشد و بهترین راه، رساندن مصدوم به مراکز درمانی در سریع ترین زمان ممکن می باشد.

🔹چنانچه در شرایطی هستید که به هر دلیلی امکان اعزام فرد مارگزیده توسط عوامل اورژانس به مراکز درمانی وجود ندارد تا حد امکان اجازه ندهید فرد مصدوم راه برود چرا که فعالیت بدنی باعث بالارفتن ضربان قلب و سرعت بخشیدن به گردش خون و انتشار زهر در بدن می شود.(در صورت زهرآگین بودن مار)

🔹وقت خود را به بهانه کشتن مار و همراه بردن به مراکز درمانی تلف نکنید، با توجه به فراگیر بودن تلفن همراه هوشمند می توانید با احتیاط و حفظ فاصله ایمن از مار عکس بگیرید، حتئ اگر موفق به ثبت عکس از مار مورد نظر نشدید بد نیست بدانید مراکز درمانی از جمله بیمارستان‌ها در مناطق مختلف دارای پادزهر گونه‌های (مار) شاخص همان محدوده و جغرافیا می‌باشند.

🔹تولید زهر توسط مارهای زهرآگین نیاز به صرف انرژی زیادی دارد بطوری‌که آن‌ها حاضر نیستند به آسانی این گنجینه ارزشمند را از دست بدهند به این ترتیب در بسیاری از موارد علئ‌رغم گزش، زهر خود را به بدن فرد تزریق نمی‌کنند و یا مقدار زهری که استفاده می‌کنند بسیار کم است.