وقتی همه‌چیز رو به فراموشی می‌رود، هنوز کسانی هستند که دست به کار می‌شوند تا زیبایی‌های طبیعت را زنده کنند. گروهی از جوانان کنگانی متعهدانه و مسئولانه گرد هم آمده‌اند تا با عشق و همدلی،«تنگه هاکان» را دوباره به زندگی برگردانند.
هفته نامه «نخــل و دریــا» با محمد ملکی، عضو گروه فعالان محیط زیستی بندر کنگان و از بانیان انجمن احیای تنگه هاکان گفتگویی انجام داده که در ادامه می خوانید.

✓ این کار از کجا شروع شد؟
اگر کمی به گذشته برگردیم، همه مردم کنگان خوب یادشان هست که تنگه هاکان چه جای زیبایی بود؛ زیستگاه پرنده‌ها و حیوانات، با باغ‌های لیمو و طبیعتی که زبانزد خاص و عام بود. اما متأسفانه طی حدود ده سال اخیر به سه دلیل اصلی شکار بی‌رویه، خشکسالی و بی‌توجهی نهادهای زیست‌محیطی این تنگه در حال نابودی است.
ما تصمیم گرفتیم در حد توانمان برای احیای این منطقه قدمی برداریم. طبیعی بود که چالش‌های زیادی پیش روی ما باشد: کمبود آب، حضور شکارچیان، و فعالیت معدن سنگ. برای هرکدام از این چالش‌ها برنامه‌ای ریختیم و بخشی از آنها را پیش بردیم، هرچند بعضی از مسائل نیازمند کمک گسترده‌تر فعالان محیط زیست و مسئولان است.

✓ تاکنون چه کارهایی انجام داده‌اید؟
حدود یک سال از شروع این برنامه می‌گذرد. در گام نخست، برای رسیدن به آب، به دنبال درب قنات قدیمی منطقه رفتیم. چون مسیر حمل مصالح بسیار دشوار بود، مجبور شدیم حدود پنج کیلومتر راه خاکی را با بیل و کلنگ درست کنیم تا امکان بردن وسایل با موتور فراهم شود.
تا امروز توانسته ایم راه دسترسی را تا حد زیادی آماده کنیم و با کندن زمین نزدیک دهانه قنات، به آبی به اندازه حدود ۴ اینچ برسیم که برای زیرکشت بردن بخش بزرگی از زمین کفایت می‌کند. هرچند هنوز به در اصلی قنات نرسیده‌ایم.

✓ چه برنامه هایی پیش رو دارید؟
هدف نهایی ما این است که دوباره منطقه به سرسبزی گذشته برگردد و زیستگاه پرندگان و حیوانات احیا شود و برای رسیدن به این هدف، برنامه ای در سه بخش تدوین کرده ایم: رسیدن به منبع اصلی قنات، ساختن حوضچه‌ای در خروجی قنات و سپس استفاده از روش آبیاری قطره‌ای برای زیرکشت بردن زمین‌ها.

✓ حیات وحش تنگه هاکان در گذشته و امروز چگونه است؟
از نظر حیات‌ وحش‌ ، گونه‌های متنوعی در منطقه حضور داشته‌اند و هنوز هم دیده می‌شوند از جمله کفتار، شغال و حتی پلنگ (که دو سال پیش مشاهده آن گزارش شد). همچنین حیواناتی مانند اِشکال و چوله (خارپشت)، و پرندگانی چون کبک، تیهو، کبوتر و انواع پرندگان شکاری در منطقه زیست می‌کنند.

✓ چه گونه های گیاهی در تنگه هاکان وجود داشته است؟
در گذشته‌های قدیم که بنده فقط از بزرگان شنیدم، در کنار چشمه‌ای که امروز به شدت کم‌ آب شده، باغ‌ هایی از درختان انار، نارنج و حتی انگور وجود داشته است. تا چند سال پیش هم اونطور که خودم به خاطر دارم باغ‌ های لیمو در همان محدوده پابرجا بود اما متاسفانه بخشی از آنها بر اثر کم‌ آبی و بخشی دیگر بر اثر سیل از بین رفت. با این حال هنوز بخشی از نخلستان‌های قدیمی باقی مانده است.
این درختان همگی به وسیله آب همان چشمه آبیاری می‌شدند. در کنار آنها، درختان خودرو مانند بنه، انجیر، کنار، الوک، بید و لگجی نیز وجود داشته و همچنان در منطقه دیده می شود.

✓ چه گونه های درختی می کارید؟
در مورد برنامه‌های آینده هم قصد داریم گونه‌هایی چون لیمو، جمبو، انجیر معابد، نخل، لوز و کنار را در منطقه کاشت و احیا کنیم.

✓ برای تحقق هدف تان، چه مشکلاتی دارید؟
سه چالش اصلی ما این‌هاست:
☆ کمبود آب: با رسیدن به درب قنات این مشکل قابل‌حل است.
☆ خطر شکار: با بازگشت آب، پرنده‌ها به منطقه برمی‌گردند و همین خطر شکار را بیشتر می‌کند. برای این موضوع با یکی از دامداران منطقه صحبت کردیم و قرار شد بعد از احیای قنات، خانه‌ای برای ایشان ساخته شود تا هم دام‌هایشان را نگهداری کنند و هم حافظ پرندگان باشند.
☆ معدن سنگ: این بزرگترین تهدید است که می‌تواند کل تنگه را ببلعد. مقابله با این مشکل تنها با همراهی گسترده مردم و توجه جدی مسئولان امکان‌پذیر است.

✓ آیا از کار شما استقبالی شده است؟
وحدت و همدلی، سرمایه بزرگ گروه ماست که همیشه به آن افتخار می‌کنیم.
ساختار اجتماعی کنگان از دیرباز نماد همبستگی اقوام و مذاهب بوده و همزیستی صلح آمیز دیرپای مردمان منطقه، در گروه ما نیز نمایان است. گروه کوچک و نوپای ما متشکل از قومیت‌ها و مذاهب مختلف هستیم: آقای اسماعیلی (قوم عرب و اهل سنت)، آقای غیاثی (افغانستانی – اهل سنت)، آقایان حسن‌پور (فارس – شیعه با پیشینه قوم لر)، آقایان ملکی (فارس – شیعه با پیشینه ترک قشقایی)، آقای بحرینی، آقای ربیعی، آقای حیدری و بسیاری دیگر از طایفه‌ها و محله‌های مختلف کنگان. این تنوع برای ما نه نقطه‌ ضعف، بلکه قدرت است. ما مثل برادر کنار هم کار می‌کنیم و همین همدلی است که به ما انگیزه داده کارهای سخت را ممکن کنیم.

✓ چه برنامه های کوتاه مدتی دارید؟
قصد داریم با خنک تر شدن هوا، در گام نخست درخت‌های بومی و سازگار با اقلیم منطقه مثل کنار، الوک و بنه بکاریم و با دامدارها صحبت کنیم تا در قسمتی که کاشته شده، دام‌ها وارد نشوند. بعد از اینکه درخت‌ها بزرگ شدند، می‌توانند از شاخ و برگشون استفاده کنند و ما در بخش دیگر از تنگه دوباره کاشت را ادامه بدهیم.

✓ چه کاری از دست فعالان محیط زیست برمی آید و چه پیشنهادی برای دیگران دارید؟
بی‌تردید ما همیشه به کمک عزیزان نیاز خواهیم داشت و هرچه نفرات بیشتری همراه شوند، زودتر به نتیجه می‌رسیم. انتظار داریم دوستاران طبیعت و کنشگران محیط زیستی و هر شهروندی که می تواند به هر طریقی با ایده ها، رهنمودها، دانش و انتقال تجارب شان یاریگر ما باشند و تنگه هاکان را دوباره با عشق و همدلی و هم افزایی بسازیم.

سخن پایانی:
ما باور داریم اگر امروز قدمی برداریم، فردا کودکان ما دوباره می‌توانند حیات وحش را در تنگه هاکان ببینند. احیای این منطقه نه فقط یک کار محیط‌زیستی، بلکه یک حرکت اجتماعی است که نشان می‌دهد با همدلی و اتحاد می‌توانیم کارهای بزرگ انجام دهیم.
ما بر آنیم تا الگویی اجتماعی ترسیم کنیم که همدلانه، مسئولانه و هم افزا باشد تا بتوان اقشار و گروههای مختلف را همراه سازیم و در سایه قانون، تنگه هاکان بلکه سایر تنگه ها و زیستگاههای طبیعی منطقه احیا شود.