آتش سوزی در عرصه های طبیعی که در گذشته کم شمار و بیشتر ناشی از عوامل طبیعی بود سالهاست به پدیده ای مرسوم و ناشی از عوامل انسانی فراگیر شده و سالیانه گستره بسیار بزرگی از عرصه های طبیعی مرتعی و جنگلی اعم از دشت و کوهستان را خاکستر می کند و بخشی از زیستمندان را نابود و بخش دیگری را با نابودی زیستگاهها از قلمرو شان رانده و کوچانده است و هر ساله این روند رو به فزونی است و به یکی از مهمترین بحرانهای محیط زیستی تبدیل شده و همچون دیگر بحران ها در بی تدبیری و بی مبالاتی به فاجعه تبدیل شده است.

با درنگی گذرا به آخرین آمار سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور نشان می‌دهد که «در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۲ در مجموع ۲۰ هزار و ۳۷۸ فقره آتش سوزی رخ داده که در نتیجه آن ۱۸۳ هزار و ۶۰۸ هکتار از جنگل‌ها و مراتع دچار حریق شده است.
در مجموع ۹۷ درصد مساحت کل حریق های رخ داده مربوط به رویشگاه‌های زاگرس استان‌های لرستان، فارس و کهگیلویه و بویراحمد به ترتیب با ۱۹۹۰ ، ۱۶۲۳ و ۱۰۳۸ هکتار بیشترین سطح سوخته را دارا بوده‌اند.
که میانگین سالیانه ۲ هزار و ۳۸ فقره آتش سوزی در سطح ۱۸ هزار و ۳۶۱ هکتار به وقوع پیوسته است.
۴۴ درصد گستره سوخته شده را مراتع، ۳۶ درصد جنگل‌های طبیعی و ۲٠ درصد مربوط به اراضی جنگلی و جنگل های دست کاشت بوده است.
آمارها حاکی از روند افزایشی آتش سوزی هاست و در آذرماه ۴٠۲ تا آذرماه ۴٠۳ نسبت به بازه زمانی مشابه سال قبل، افزایش ۲۷ درصدی تعداد و ۲۲۹ درصدی مساحت حریق رخ داده را شاهدیم.
۹۵ درصد آتش سوزی های ناشی از عامل انسانی و فقط ۵ درصد عوامل طبیعی دارد.
تعارضات قومی و قبیله‌ای، تصرف اراضی ملی توسط افراد سودجوی جوامع محلی، ریشه کنی درختان توسط دامداران، سوزاندن بقایای کشاورزی و کاه و کلش، گردشگری لجام گسیخته و غیرمسئولانه، چوپانان و شکارچیان، ته سیگار و…»

همچنین در استان بوشهر حسب آمار رسمی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری در سال ۱۳۹۹ در ۶۴ فقره آتش سوزی ۳ هزار و ۴٠٠ هکتار، در سال ۱۴٠٠ در ۷ فقره و ۸۸۶ هکتار، در ۶ ماهه نخست سال ۱۴٠۱ در ۳ فقره و ۱۴/۵ هکتار، چهار ماهه نخست سال ۱۴٠۲ در ۱۶ فقره و ۱۶۴ هکتار، سال ۱۴٠۳ در ۱۲ فقره و ۲۹٠ هکتار و امسال در ۱ فقره در ارتفاعات سوک بخش ارم ۱۶۳ هکتار و در آتش سوزی چند روز گذشته در گیسکان حدود ۱٠٠٠ هکتار(تخمینی است و آمار رسمی هنوز اعلام نشده است) از بکر ترین و غنی ترین عرصه های مرتعی و درختی کوههای این استان در آتش سوخت و جان زیستمندان بی شماری را گرفت که سبب از بین رفتن تعادل و پایداری تنوع زیستی در این مناطق شده است.

با دقت در این آمارها می بینیم که با توجه به افزایش شدت گرما و طولانی شدن دوره گرمایی و پراکنش جغرافیایی آتش سوزی ها که غالبا در مناطق سخت گذر و شیب های تند کوهستانی است و کار مهار آتش را بسیار دشوار و گاهی ناممکن می سازد، پیش نیازها، پایه ریزی، فراهم آوری و آمادگی هایی می طلبد که بر خلاف هشدارهای پیاپی کنشگران محیط زیستی برای راه اندازی کارگروه سازمان یافته مهار آتش اما متولیان امر از استاندار و فرمانداران تا مدیریت پدافند غیرعامل، مدیریت بحران استان، ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری و حفاظت محیط زیست استان با بی مبالاتی و بی تفاوتی و صرفاً شعاری و در حد نشست های بدون خروجی بوده است که اگر دوراندیشی می شد هنگام آتش سوزی شاهد بی نظمی و نبود تجهیزات و امکانات نبودیم.

ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران با محوریت مدیریت مقابله با تنش آبی و پیشگیری و مقابله با آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌های استان بوشهر که ۱۷ فروردین ماه سال جاری در استانداری تشکیل و در آن جلسه معاون امور عمرانی استاندار بوشهر با تأکید بر اهمیت حفاظت از منابع طبیعی، از اداره کل منابع طبیعی و اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر خواسته بود تا با انجام مراقبت‌های لازم، آمادگی کامل برای مقابله با آتش‌سوزی‌ها در عرصه‌های طبیعی و مراتع استان را پیش از آغاز فصل گرما داشته باشند.

طی گزارش تسنیم در سوم مردادماه جاری؛ «مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر از کاهش چشمگیر آتش‌سوزی‌های مراتع در سال جاری خبر داد و گفت: با مشارکت جوامع محلی و تجهیز یگان حفاظت، این استان از وضعیت بحرانی خارج شده است.»

چند پرسش:
✓ نتیجه و خروجی مصوبات نشست معاون استاندار با متولیان منابع طبیعی و محیط زیست چه شد؟
✓ آیا مصوبات نشست ها صرفاً برای نوشتن روی کاغذ است یا کاربردی و راهگشا؟
✓ آیا ساز و کاری برای پیگیری و تحقق مصوبات نشست ها فراهم شده است یا همچنان ارمغان نشست ها، مصوبات نافرجام است؟

✓ اگر مدیر و مسئولی و یا مدیران و مسئولانی نسبت به تعهدات، تکالیف و مصوبات نشست ها ترک فعل کرده و اقدامی عملی انجام نداده باشد، آیا ساز و کار بازدارنده و تنبیهی وجود دارد؟
✓ مدیرکل منابع طبیعی استان، سوم مردادماه از تجهیز یگان حفاظت و خروج از وضعیت بحرانی گفته و سه روز بعد گیسکان پنج روز در آتش سوخت تا خاموش شد و بحران از آفتاب نیمروز تموز هویداتر بود. ادعایی که اعتبارش سه روزه بود. آیا خروج از بحران این است که حدود ۱٠٠٠ هکتار عرصه ناب و غنی مرتعی و درختی با تنوع جانوری بسوزد و خاکستر شود؟
✓ کدام تجهیزات؟ که هر چه دیدیم یگان حفاظت و نیروهای خودجوش مردمی با آتش کوب های دست ساز و شاخه های درختان به جنگ با آتش رفتند. منکر خرید برخی اقلام و تجهیزات نیستیم اما آیا براستی متناسب با خروج بحران هست؟
✓ کدام خروج از بحران؟ که برای اعزام نیرو به ارتفاعات، پسین روز سوم آتش سوزی، بالگردی می رسد و پروازی بی نتیجه و بدون هلی برد نیروها و ناکام برمی گردد.
✓ مهمترین رکن مهار آتش در ارتفاعات سخت گذر، بالگرد آبپاش است، آیا یک پرواز بالگرد آبپاش پیش از غروب روز چهارم و دو سه سورتی پرواز در صبح روز پنجم آتش سوزی، خروج از بحران است یا اوج بحران؟
✓ آیا غیر از همین مصاحبه ها و ادعاهای بی پایه است که امر را بر مسئولان بالادست و تصمیم گیر مشتبه می سازد و مانع تصمیمات سازنده و اقدامات ارزنده می شود؟
✓ آیا ارزش اقتصادی و اکولوژیکی مراتع، پوشش درختی و تنوع جانوری سوخته و از بین رفته، ارزیابی و برآورد شده است؟ چه کسی پاسخگوی این خسارت های سهمگین و غالبا جبران ناپذیر (حداقل در کوتاه و میان مدت) است؟
✓ کدام خروج از بحران؟ که نیروهای خودجوش و فداکار و غیرتمند مردمی را بدون سازماندهی، بدون تجهیزات و امکانات متناسب با مهار آتش، آموزش ندیده، بدون بیمه، بدون پشتیبانی ثانویه در مهار آتش و بدون داشتن دسترسی ارتباطی بی سیمی و… به نبرد با آتش در این شرایط فوق العاده سخت و نابرابر می فرستید و اگر مصدوم و جان باخته ای بود، چگونه باید برگردانده شود و چه کسی متولی پاسخگویی است؟

پایان سخن
آنچه تا امروز بر ساختار مدیریت استان حاکم بوده ناتوانی در مدیریت بحران های طبیعی و زیست محیطی بروز خسارات جبران ناپذیر طبیعی و پیامدهای ناگوار زیست محیطی است و از دادستان محترم می خواهیم که با جدیت به این حوزه ورود طبیعت و زیستمندان مظلومش را از بی تدبیری های مدیریتی نجات دهد.