با توجه به‌ تخریبات و تهدیدات شدید حاکم بر محیط زیست و منابع طبیعی شهرستان جم بویژه بخش ریز، مجموعه ای از جوانان و نوجوانان منطقه تصمیم گرفتند با همدلی و همکاری‌ هم انجمنی را تشکیل دهند. هرچند دوران قبل از تأسیس انجمن کاریز، همت و تلاش‌ها به صورت فردی و متفرقه انجام می گرفت اما نیاز بود این تلاش‌های فردی به همگانی و اثر بخشی گسترده تری بینجامد.

انجمن کاریز از سال ۱۳۹۷ تشکیل و بعد از طی فرآیندهای قانونی مجوز ثبت و اعتبارنامه را از سازمان ورزش و جوانان کشور در تاریخ ۱۴۰۰/۱۱/۶ کسب کرد. با شعیب رستمی مدیرعامل انجمن کاریز گفتگویی داشتیم که در ادامه می خوانید.

گستره و محور فعالیت انجمن کاریز

فعالیت این انجمن در گستره استان بوشهر و محور فعالیت در حوزه های اجتماعی، محیط زیست، حفاظت و صیانت از محیط زیست و منابع طبیعی می باشد.

تمرکز بر تحقیقات و پژوهش روی تنوع زیستی گیاهی و جانوری

با قرارگیری ۴۱ درصد از پوشش گیاهی و جنگلی طبیعی استان (مطابق با سرشماری سال ۱۳۹۷) در سطح شهرستان جم، تمرکز و محوریت اصلی کاریز بر روی تحقیقات و پژوهش در مورد تنوع زیستی گیاهی و جانوری به جهت کاهش و جلوگیری از تخریبات و تهدیدات انسانی در این زمینه و همچنین احیاء و نجات این عرصه های طبیعی بوده است.

همکاری و تعامل با متولیان امر

از همان ابتدا سعی شد با سازمان‌های متولی شهرستان جم و مرکز استان تعاملات برقرار شود و این ارگانها در فعالیت‌ها و طرح های انجمن مشارکت داده شوند.

فعالیت با فراز و فرود اما تاب آورانه

کاریز نیز همانند سایر انجمن های محیط زیستی دارای فراز و نشیب ها و امید و ناامیدی های زیادی بوده اما مهم دوام و تاب آوری کاریز در این بحران ها و بی مهری ها می باشد.

فعالیت منسجم، هدفمند و تقسیم کار

این انجمن علاوه بر اعضای داوطلب، دارای یک تیم ۱۰ نفره (کمیته فنی) منسجم و پژوهشگر می باشد که غالب تصمیمات و برنامه ریزی ها با نشست های مکرر این تیم انجام می پذیرد.
همچنین از میان اعضای خلاق، ۳ گروه : نجات و انتقال ماهیان و سایر آبزیان، تکثیر و پرورش گیاهان بومی، گشت و پایش هوایی و رسانه و تولید محتوا تشکیل شد.

گروه نجات و انتقال ماهیان و سایر آبزیان

این گروه ۶ تا ۷ سال گذشته فعال بود و در حال حاضر با توجه به توضیحات که در ادامه ارائه می شود، دیگر فعالیتی ندارد:
با توجه به خشک شدن قسمت‌های بالادست رودخانه بخش ریز در ماه‌های گرم هر سال، این گروه همراه با مشارکت های مردمی در فعالیت‌های طاقت فرسا، مسئولیت جمع آوری و نجات آبزیان از برکه ها و آبگیرهای بالادست رودخانه و انتقال آنها به آب های عمیق پایین دست را بر عهده داشتند. معمولا همه ی طیف سنی در این گروه فعالیت داشتند.
هرچند همه می دانستیم که با وجود کمبود بارش‌ها و عدم مراعات جامعه در قبال طبیعت، بالاخره در آینده ای نزدیک (اشاره به همین روزها) همه رودخانه و آب‌های سطحی رو به زوال می رود و اکوسیستم های آبی و غنی نواحی جنگلی جم و ریز را از دست می دهیم اما در آن روزها رسالت ما این بود که بفهمانیم و همگان ببینند و درک کنند که طبیعت در حال فروپاشی هست. هر چند در مدت زمان طولانی که فرایند نجات ماهیان را انجام می دادیم مورد تمسخر برخی ها نیز قرار می گرفتیم و علنا بجای درک ماهیت موضوع ، این فعالیت را بیهوده می پنداشتند.

گروه تکثیر و پرورش گیاهان بومی

با توجه به تخریبات شدید انسانی که بر نواحی جنگلی منطقه حاکم بود متأسفانه بخش های عظیمی از پوشش های گیاهی از بین رفته بود و عملا مقاومت جنگل در مقابل سیلاب های سودانی در فصول بارشی، ضعیف شده بود و خطر بزرگی که جنگل را تهدید می‌کرد “فرسایش شدید خاک های غنی آبرفتی بود” خاکهایی که در طول سالیان انباشت شده اند و زیرساخت جنگل محسوب می‌شوند. بنابراین این گروه موظف بودند با نمونه برداری و پژوهش بر روی گونه های گیاهی بومی جنگلی، تکثیر و پرورش این تنوع گیاهی را عهده دار باشند. این تیم همچنان فعال است.

گروه گشت و پایش هوایی

بجهت اشراف و تسلط بیشتر بر روی فرآیند محیط بانی و حفاظت از گونه های گیاهی و جانوری و در نتیجه کاهش تخریب‌های طبیعت. همچنین با توجه به کمبود نیروی محیط بانی و جنگلبانی، این گروه در حفاظت و صیانت از عرصه های طبیعی با ادارات منابع طبیعی و محیط زیست شهرستان همکاری های بسیار خوبی داشته و دارند. این تیم در حوادث آتش‌سوزی ها بعنوان نیروهای کمکی و اطفا حریق همواره در کنار نیروهای مردمی و امداد و نجات حضور داشته اند.

تیم رسانه و تولید محتوا

تهیه گزارشات، کلیپ های تصویری، آموزشی و فرهنگی در حوضه های محیط زیست و منابع طبیعی بر عهده این تیم می باشد.

ثبت ذخیره گاه ژنتیکی طبیعی انار شیطان

انجمن کاریز در مبحث حفاظت و صیانت از گونه های گیاهی اندمیک، پس از چند سال تلاش و رایزنی با سازمان منابع طبیعی و جنگل‌های استان موفق شد مساحتی حدود ۱۴۶۱۲ متر مربع با پوشش گیاهی انارشیطان “سونگ، سمنگ” واقع در روستای (حسین آباد- بخش ریز) را بعنوان یک ذخیره گاه ژنتیکی طبیعی به ثبت رساند و این ذخیره گاه جزوی از مناطق حفاظت شده استان بوشهر محسوب می گردد.

کاریز؛ حامی گونه های گیاهی بومی

انجمن کاریز همواره از حامیان گونه های گیاهی بومی بوده و در این راستا تلاش‌های مستمری داشته است و خوشبختانه توانستیم گونه های گیاهی بومی را وارد فضای سبز شهری و روستایی کنیم.
این مهم با استقبال بسیار خوبی در سطح شهرستان جم همراه شده و علاوه بر دهیاران و شهرداران، مردم منطقه نیز بطور خودجوش در برنامه های نهالکاری از گونه های بومی، بخصوص انارشیطان استفاده می کنند.
یک نکته قابل توجه در مورد انجمن کاریز؛ اینکه معمولا نهالهایی که در برنامه های نهالکاری و احیای طبیعت بکار می روند با همت و تلاش اعضای انجمن پرورش و آماده کاشت می شوند.

شناسایی تهدیدها و تخریبات انسانی و ارائه راهکار

در مجموع سالیان اخیر با شناسایی تهدیدها و تخریبات انسانی در سطح طبیعت منطقه، ابتدا این موارد را بصورت گزارشات تصویری خدمت عموم اطلاع رسانی کرده و در غالب موارد با ارائه راهکارهای پیشنهادی به جهت کاهش این خسارات اصرار داشته ایم، در مواردی موفق بوده ایم هرچند کم و در مواردی نیز بدلیل عدم همراهی و همکاری‌ سازمان‌های متولی و مسئولین منطقه، پیشرفتی حاصل نشده است.
گاهاً نیز کلیت انجمن در این استقامت ورزی ها تهدید شده است که البته نسبت به حرص و طمع سودجویان این رخداد معمول می باشد.

موارد فوق ،فقط بخش کوچکی از همدلی و همکاری‌ اعضای تلاشگر انجمن (دوستداران طبیعت کاریز) شهرستان جم می باشد که بدلیل طولانی شدن مطالب ، نمی توان به همه اشاره کرد.
امیدواریم بتوانیم همچنان تداوم داشته باشیم و بعنوان یک مجموعه و عضوی تاثیرگذار در کنار دلسوزان واقعی محیط زیست و منابع طبیعی به فعالیت‌ها تداوم بخشیم.