حسین ایزدپناه-کارشناس ارشد بازرگانی و عضو انجمن دوستی ایران و چین

در آستانه سفر دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا به خاورمیانه و دیدار با سران برخی کشورهای عربی از جمله عربستان همچنین  گمانه زنی های بیشمار رسانه ای در خصوص نتایج  بحث برانگیز این سفر بار دیگر اهمیت خاورمیانه و نقش آفرینی عربستان در جهت دهی رویکرد جدید این کشور به سمت بازآفرینی توسعه در همکاری با قدرت های بزرگ اقتصادی دنیا از جمله چین و آمریکا  همچنین سفرچند هفته پیش وزیر دفاع  این کشور به ایران و دیدار با رهبر و رئیس جمهوردرمیانه مذاکرات هسته ای ایران و امریکا ،چشم ها را دوباره سمت خلیج فارس  و این پادشاهی ثروتمند عرب معطوف کرد .

ظرفیت ژئوپولوتیک

بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC، خاورمیانه یکی از پرمنازعه ترین  جایگاه ها را برای رویکردهای تقابلی و حل و فصل مناقشات را به خود اختصاص داده است . جدا از ظرفیت های تاریخی و انرژی محور این بخش از جغرافیای جهان که عمدتا یا برای  تامین نفت و گاز و منابع غنی آن و  یا موضوع فلسطین بیشتر که در دهه های متمادی مورد توجه کشورهای غربی و توسعه یافته بوده است ، رویکرد حاکمان کشورهای ثزوتمند آن  از جمله عربستان به مقوله  توسعه با عبور از اقتصاد نفتی ، دامنه این توجه را افزایش داده است . عربستان نظر به وسعت جغرافیایی خود و جایگاهی که در جهان اسلام دارد همواره سعی در رهبری کشورهای عرب مسلمان و همراهی آنان در سیاست های منطقه ای و جهانی داشته است به طور مثال رویکرد این کشور در ایجاد ناتوی عربی و دخالت در یمن برای مبارزه با حوثی ها . هرچند که عمان اعلام بیطرفی کرد و قطر نیز بعد از اختلافاتی که با عربستان پیدا کرد از این ائتلاف خارج شد و یا موضع سنتی این پادشاهی  نسبت به تشکیل فلسطین که در بالا به آن اشاره شد از جمله این سیاست های رهبری عریستان بوده است .

عبور از اقتصاد نفتی

به غیر از عربستان که  سعی در کاستن از سهم خود در اوپک پلاس داشته است دیگر کشورهای عربی عضو این اوپک نیز تمایلی به این  سیاست کاهشی داشته اند . بر اساس گزارش «مدرن دیپلماسی »: رشد اقتصادی خلیج فارس در سالهای ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ به میزان ۴٫۲ درصد  در نظر گرفته است که در سال ۲۰۲۴ میزان ۱٫۶ درصد رشد در نظر گرفته شده بود  و بنا بر گزارش این منبع خبری  تورم در سال ۲۰۲۴ با وجود حامل هایی چون یارانه ها ،سقف قیمت سوخت ،افزایش نرخ ارز ئر مدار ۲٫۱ درصد پایین آمد و تابت ماند .عربستان در میان کشورهای حوزه خلیج فارس در سال ۲۰۲۴ نسیت به سال قبل خود ۱٫۳ درصد رشد داشته است که این رشد بیشتر مربوط به بخش های دولتی و غیر نفتی بوده است .حتی این مسیر رشد برای عربستان در زمانی که نفت شرایط رشد منفی را تجربه کرده،ه مثبت بوده که تجربه خوبی را میتواند پیش روی کشورهای دارای اقتصاد نفتی بگذارد. این کشور با اینکه به عنوان بزرگترین صادر کننده و سومین تولید کننده نفت خام در جهان شناخته میشود و میانگین ۹ میلیون بشکه نفت خام  در روز تولید کرده است اما صادرات آن را کاهش داده است . به خصوص این کاهش در تابستان بیشتر محسوس بوده است چرا که در فصل تابستان شهرهای بیابانی این کشور به سوخت زیادی احتیاج پیدا می کنند .

چشم انداز ۲۰۳۰ و اصلاحات اجتماعی

پروژه های بزرگ گردشگری موسوم به «نئوم» با بهره گیری از فناوریهای نو در دریای سرخ که از سال ۲۰۱۶ و با سخنرانی محمد بن سلمان ولیعهد این کشور در توجیه این ابر طرح  آغاز شد – علیرغم جاه طلبانه خواندن آن – انقلابی در تغییر سیاست های سنتی خادمین حرمین شریفین به حساب می آمد که البته با اصلاحات اجتماعی چشم گیری به خصوص در رابطه با زنان نیز  همراه بود . از لغو حجاب اجباری برای زنان در برخی شهرها مانند جده و ریاض گرفته تا برداشتن  محدودیت های رانندگی برای آنان همچنین کنسرت ها و جشنواره های متعدد  که  با دعوت از ستارگان درجه  یک دنیای موسیقی ، سینما و فشن اتفاق افتاد . قاعدتا آنچه در ذهن محمد بن سلمان پادشاه آینده این کشور میگذرد و در نشست توجیهی پروژه نئوم به آن اشاره داشت تبدیل کردن عربستان به اروپای خاورمیانه است که این امر با هدف تنوع بخشی به اقتصاد عربستان و با عبور از نفت طراحی شده و  در این مسیر با بهره گیری از همه توان جهت جذب سرمایه گذاری  ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی و ۴۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری داخلی اجرایی می گردد .

همکاری های ایران و عربستان

در سفر خالد بن سلمان  وزیر دفاع عربستان در ۱۷ آوریل ۲۰۲۵ به ایران و دیدار با مقامات عالیرتبه کشور  که در نوع خود بی نظیر بود حاوی پیامی بود که باید فراتر از یک دیدارآن را تحلیل کرد ،دیداری در میانه مناقشات خاورمیانه و مذاکرات ایران و آمریکا در خصوص برنامه هسته ای این گمانه که عربستان به حل شدن موضوع هسته ایران علاقمند است ،را بیشتر میکند. اما عربستان در راستای پیشبرد اهداف توسعه ای خود بیش از هر چیز دیگر نیازمند آرامش و جلوگیری از هر گونه جنگی  در منطقه است کما اینکه در طرح صلحی که بعد از تنش های سال ۲۰۱۶ بین دو کشور بوجود امد  با وساطت چین بین این دو کشور به مصالحه انجامید  و یا پایان دادن به رهبری جنگ مستقیم علیه حوثی های یمن ،سیگنال های تنش زدایی از سمت عربستان بیرون آمده بود. به همین سبب عربستان  علاقمند به توسعه روابط همکاری ویا  سرمایه گذاری در ایران است .  رویکردی حسنه ای که میان دو کشور مسلمان و مهم خاورمیانه علیرغم رقابت منطقه ای در حال شکل گیری است نوید این را میدهد تا در آینده شاهد اتفاقات خوبی بین دو کشور باشیم .