سازمان حفاظت محیط زیست همسان با اهداف و رسالت سازمانی اش ارکان و بخش های مختلفی دارد که یکی از مهمترین بخش ها، «آموزش و مشارکتهای مردمی» است که می تواند نیروی پیشران و موتور متحرکه ای برای تحقق اهداف و برنامه های سازمان باشد و تجربه نشان داده این بخش هرگاه پویا و عملگرا بوده رهاوردش دستاوردهای ارزشمندی است و در حالی که مشارکت های مردمی در حوزه محیط زیست در برنامه هفتم توسعه نادیده گرفته شده اما دوره جدید سازمان حفاظت محیط زیست به ریاست خانم دکتر شینا انصاری باوری عمیق و تمرکزی ویژه بر حوزه آموزش و مشارکتهای مردمی دارند و به گزیده ای از دیدگاه ایشان در نشست با تشکل های مردم نهاد اشاره می کنم:

«به گزارش ایسنا(جمعه ۹ شهریور ۱۴٠۳)، شینا انصاری در جلسه هم اندیشی با تشکل‌های مردم نهاد محیط‌ زیست و منابع‌ طبیعی سراسر کشور، گفت: امیدوارم در این فرصت کوتاهی که برای خدمت به محیط زیست کشور پیش آمده است بتوانیم همگی باهم بخش بزرگی از مسایل و مشکلات حوزه محیط زیست را حل کنیم و این امکان‌پذیر نخواهد بود مگر با مشارکت شما فعالان و تشکل های محیط زیستی و سایر دغدغه‌مندان این حوزه. من اعتقاد ویژه‌ای به مشارکت دارم و خودم را متعهد می‌دانم که برای حفاظت از محیط زیست ایران باید رویکرد جدی جهت توافق‌سازی داشته باشیم.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: نیازمند همکاری و مشارکت جدی فعالان و تشکل‌ها هستیم و باید یکپارچگی و انسجامی برای حل مشکلات وجود داشته باشد زیرا یکپارچگی می‌تواند به حل سریع مشکلات کمک کند. شناخت مساله یکی از مسایلی است که باید در نظر داشته باشیم و اگر شناخت درستی از مسایل داشته باشیم می‌توانیم در حل آنها بهتر عمل کنیم . در همین راستا نیز جلب مشارکت حداکثری تشکل‌ها، سیاست اصلی ما در این دوره خواهد بود زیرا مردمی‌ سازی حفاظت از محیط‌ زیست تنها با این طریق امکان پذیر است.»

اما این قاعده در استان بوشهر دگرگونه و واژگونه است یعنی رها شده ترین و بی برنامه ترین بخش، آموزش و مشارکتهای مردمی است.

ناترازی رویکردی و عملکردی اداره کل محیط زیست استان بوشهر با سیاست گذاری سازمان حفاظت محیط زیست نه تنها زیاد بلکه در تضاد است و هرچند ریاست و معاونین سازمان بارها بر ضرورت اولویت بخشی مشارکتهای مردمی پایفشاری کرده اند اما مشارکتهای مردمی در این استان به مسلخ رفته و جز شعاری بدون عمل و لقلقه زبان نیست.

روزگاری سمن های محیط زیستی و منابع طبیعی استان بوشهر از پویاترین، کارآمدترین و اثرگذارترین در سطح کشور بودند اما رفته رفته مدیران با رویگردانی از سمن ها، اراده بر خاموش کردن چراغ کنشگری محیط زیستی کردند تا جایی که امروز قاطبه کنشگران و سمن ها یا غیرفعالند و یا هیچ گونه ارتباطی با متولی محیط زیست ندارند و حتی کار به جایی رسیده که همکاری متولی محیط زیست با سمن ها، انحصاری و ویژه بینی شده و هر کسی انتقادی داشته و منتقد رویه و رویکرد موجود باشد بطور کلی حذف و نادیده گرفته می شود.

استان بوشهر از استانهای پیشرو در حوزه کنشگری است اما بی برنامگی، بی تدبیری، انتقاد ناپذیری و روزمرگی متولی محیط زیست استان سبب شده تا کنشگری پویا، عملگرا و همگرا به کنشگری واگرا و از هم گسیخته تبدیل شود. غایت برنامه های آموزش و مشارکتهای مردمی در استان بوشهر برگزاری چند کارگاه آموزشی مناسبتی با حضور حداقلی و کمترین بازده و سالی یک نشست با عنوان نشست هم اندیشی با سمن ها با کمترین حضور و نهایتا به شماره انگشتان یک دست.

مروری گذرا بر نام کنشگران و سمن ها و فعالیت های ارزنده و اثرگذاری که داشته اند و جای خالی شان در نشست ها و برنامه ها که ارمغان مسئولیت ناپذیری، وادادگی و عدم همراهی و حمایت متولی محیط زیست از مطالبات و نبود برنامه برای رفع چالش های زیست محیطی استان است سبب نارضایتی بخش عمده کنشگران و سمن ها شده است.

افزون بر سمن های رسمی و غیر رسمی استان (حدود ۴٠ سمن) کنشگرانی هم هستند که فردی و خودجوش و با صرف هزینه شخصی و وقف وقت و مال خویش در حفاظت و احیا کارهای ارزشمندی کرده اند که کارکرد برخی از اینها درخشانتر از کارنامه و عملکرد متولی محیط زیست است و دریغ از کمترین توجه و همکاری و حمایت از جانب متولی!! آیا اینها نیازمند شناسایی، سازماندهی، آموزش، تجهیز و حمایت نیستند؟ مشارکتهای مردمی کجای این داستان است؟ آیا مشارکتهای مردمی و اداره کل محیط زیست استان و ادارات شهرستانی، حتی نام این ها را می دانند؟

کنشگر محیط زیستی در استان داریم که چندین میلیارد تومان صرف محیط زیست کرده و امروز مغضوب است و بی مهری می بیند. کنشگرانی داریم که پایمردانه در برابر چالش ها ایستاده و برای مطالبات حوزه محیط زیست، هزینه داده اند، کنشگرانی داریم که اگر نبودند امروز حیات وحش استان در بدترین شرایط بود و فداکارانه برای احیای تنوع زیستی استان از جان مایه گذاشته اند، کنشگرانی که با وجود بی مهری ها و سنگ اندازی ها اما تا آتشی در طبیعت افتد تو گویی بر جان و خانه و فرزندشان افتاده و در بدترین شرایط آب و هوایی و بدون امکانات به دل آتش می زنند و پس از مهار آتش فراموش می شوند تا آتش بعدی و… اما اینها بدلیل مطالبه گری در حاشیه و از خانه رانده اند!!!

مشارکتهای مردمی نمایش نیست، طنز و فکاهی و سرگرمی نیست، باوری ژرف است برای نجات زیست بوم میهن و نباید شعاری باشد. امروز آنچه در اداره کل و ادارات شهرستانی محیط زیست در استان بوشهر حاکم است همانا فروکاهیدن تکالیف، تعهدات، پایبندی به قوانین، استانداردها، ضوابط و دستورالعملهای محیط زیستی صنایع به کارهایی که سمن ها باید انجام دهند. صنایع در بدترین شرایط آلایندگی اند و متولی محیط زیست جای واداشتن آنها به اصلاح فرایندی در راستای فعالیت سبز، سرگرم کارهایی همچون پاکسازی ساحل، نهال کاری، فرهنگ سازی و نهایتا تفاهم نامه های همکاری برای حفظ یک گونه آنهم با صرف چند میلیارد تومان با صنایع است. به بیان دیگر، متولی محیط زیست استان کارکرد سمن ها را به صنایع سپرده و صنایع همچون انجمن های محیط زیستی شده و گویی مشارکتهای صنایع است و نه مشارکتهای مردمی!

اینکه صنایع در این قبیل امور فعالیت کنند ایرادی ندارد اما این نباید غایت کار باشد و در اوج آلایندگی فعالیت کنند و با کارهایی که در برابر حجم تخریب هایشان، قطره در برابر دریاست، به عنوان صنایع حامی محیط زیست معرفی شوند.

به مناسبت هفته محیط زیست دوشنبه ۱۹ خردادماه نشست هم‌اندیشی فعالان سمن های محیط زیستی با مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر برگزار گردید که تنها ۵ نفر حضور یافتند. حدود ۴٠ سمن رسمی(مجوز دار و در حال اخذ مجوز) و غیر رسمی و کنشگران مستقلی که تعدادشان زیاد است، آیا نشست هم اندیشی سمن ها با مدیرکل باید با ۵ نفر باشد؟ چه شده که این همه سمن و کنشگر در این استان در نشست حضور ندارند؟ چرا این عدم حضورها برای مدیرکل و مسئول مشارکتهای مردمی مهم و قابل بررسی نیست؟ اداره کل برای پایان دادن به چنین وضعیت نگران کننده ای چه تدبیری اندیشیده و چه اقداماتی انجام داده است؟ اصولا آیا به مشارکتهای مردمی باور دارند و فراتر از شعار به آن می نگرند؟

بخشی از سخنان مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در نشست هم اندیشی با سمن های محیط زیستی که در پایگاه اطلاع رسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر منتشر شده است:
«عبدالرحمن مرادزاده مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر در این نشست هم‌اندیشی از اهمیت نقش آفرینی سمن ها و تشکلهای غیردولتی در زمینه حفاظت محیط‌زیست در نظام مردم‌سالاری دینی جمهوری اسلامی ایران گفت و با تقدیر و قدردانی از همه فعالیت‌های مختلف زیست محیطی گروه های مردمی در سرتاسر استان بوشهر نکاتی را مطرح نمود و نسبت به گسترش هرچه بیشتر همکاری ها و مشارکت سمن ها ابراز امیدواری نمود.»
‌
مدیرکل هم به جایگاه والا و کارکرد ممتاز مشارکتهای مردمی و سمن ها و کنشگران اقرار دارد و هم در عمل در تضاد و تقابل با گفتار است. بخش آموزش و مشارکتهای مردمی محیط زیست باید زمینه ساز و تسهیلگر حضور مردم در عرصه حفاظت از محیط زیست باشد نه کنشگر ستیز و سمن گریز!!! در این سالها که شاهد افول کنشگری محیط زیستی در استانیم، مشارکتهای مردمی برای شکوفایی سپهر کنشگری و گرد هم آوری و یکپارچگی و همبستگی سمن ها چه کرده است؟ تا به کی باید چنین رویه ای ادامه داشته باشد؟

نگارنده از ریاست محترم سازمان حفاظت محیط زیست خواهشمندم که بطور جدی به حوزه مدیریتی محیط زیست در استان بوشهر ورود کند و با تغییرات زمینه ساز شکوفایی و بازتولید سپهر کنشگری در استان بوشهر گردد و سرمایه های اجتماعی محیط زیست را به دامان محیط زیست، و اعتماد را به پیکره جامعه محیط زیستی برگرداند.

عکس هایی از یک نمونه موفق و پیشرو در حفاظت از حیات وحش و تنوع زیستی منطقه کوهستانی روستای راهدار دشتستان توسط محسن اسفندیاری

‌

پایگاه فرهنگی اجتماعی سپهر جنوب