در جهان انرژی، تحول‌های بزرگ معمولاً بی‌صدا آغاز می‌شوند؛ درست مانند روزی که نخستین توربین بادی روی خشکی چرخید یا اولین پنل خورشیدی بر بام خانه‌ای در آلمان نصب شد. امروز نوبت به «مگا‌باتری‌ها» رسیده است؛ انبارهای عظیم برق که قرار است ستون فقرات شبکه‌های آینده باشند و نوسانات انرژی‌های پاک را مهار کنند. فناوری‌ای که تا چند سال پیش تنها در گزارش‌های پژوهشی دیده می‌شد، اکنون تبدیل به ابزار ژئوپلیتیکی تازه‌ای در رقابت انرژی شده است.

طبق گزارش فایننشال‌تایمز، ظرفیت جهانی باتری‌های شبکه‌ای فقط در یک سال بیش از ۶۷ درصد رشد کرده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۵ ده برابر شود. چین، آمریکا، استرالیا و کشورهای پیشرو منطقه مانند عربستان با سرعتی چشمگیر در حال ساخت «مزارع باتری» هستند؛ زیرساخت‌هایی که به شبکه برق اجازه می‌دهد انرژی خورشید و باد را ذخیره و در زمان نیاز آزاد کند. آنچه زمانی پروژه‌ای آزمایشی بود، امروز به یکی از ابزارهای تعیین‌کننده قدرت در عصر انرژی‌های پاک بدل شده است؛ عصری که در آن پایداری شبکه بر تولید صرف برتری می‌یابد.

اما در این میانه، جایگاه ایران در نقشه نوظهور انرژی جهان کجاست؟

ایران همچنان به گاز طبیعی برای تنظیم شبکه تکیه دارد؛ سوختی که در گذشته مزیتی بزرگ بود، اما اکنون در روزهای سرد سال خود به عامل بحران تبدیل می‌شود. نه پروژه ذخیره‌سازی برق در مقیاس شبکه‌ای داریم، نه تعرفه‌های واقعی که سرمایه‌گذار را جذب کند. در حالی‌که عربستان، امارات و حتی مصر برق خورشیدی مازاد خود را در روز ذخیره و شب صادر می‌کنند، ایران همچنان برق را «در لحظه می‌سوزاند» و فرصت ایجاد ارزش افزوده را از دست می‌دهد.

این وضعیت یک تناقض آشکار ایجاد کرده است. کشوری که یکی از سه اطلس برتر انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان است و در پژوهشگاه نیرو و دانشگاه‌های خود مهندسانی برجسته دارد، چرا هنوز یک «پایلوت ملی ذخیره انرژی» هم راه‌اندازی نکرده است؟ پاسخ روشن است: سیاست انرژی ایران همچنان بر مدار تولید می‌چرخد، نه مدیریت هوشمند انرژی. وقتی انتخاب مدیران انرژی بر پایه تخصص در مدیریت شبکه و آینده‌پژوهی انرژی نیست، فاصله ما با جهان هر روز بیشتر می‌شود.

واقعیت این است که در آینده، ذخیره برق از تولید برق مهم‌تر خواهد بود. کشورهایی که امروز مگا‌باتری می‌سازند، فردا بازار برق منطقه را در اختیار می‌گیرند. هیچ کشوری بدون توان ذخیره‌سازی، نمی‌تواند نقشی در تجارت انرژی آینده داشته باشد. ایران اگر می‌خواهد از قافله عقب نماند، باید همین امروز «برنامه ملی ذخیره انرژی» را تدوین کند؛ برنامه‌ای که از پایلوت‌های کوچک آغاز شود و به شبکه‌های بزرگ ذخیره‌سازی برسد.

اگر این مسیر آغاز نشود، با پدیده‌ای مواجه خواهیم شد که شاید بهترین نام برایش این باشد:
«فقر انرژی در عصر وفور انرژی.»

بحرانی که نه به دلیل کمبود منابع، بلکه به‌دلیل نداشتن فناوری و مدیریت مدرن انرژی شکل می‌گیرد. اکنون زمان تصمیم‌گیری است؛ تصمیمی که مشخص خواهد کرد ایران در نقشه انرژی آینده جایی دارد یا تنها تماشاگر یک تحول بزرگ خواهد بود.