اسفند ۱۷, ۱۴۰۳ | ۱۰:۳۸ ب.ظ
4316
48
بدون دیدگاه
یادداشتی در نقد برنامه ریزی بدن توجه به جغرافیا و اقلیم
جایگاه جغرافیا و اقلیم در برنامه ریزی
محسن حمیدیان پور _ گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه سیستان و بلوچستان
پایگاه «سپهـــر جنــوب»
کشور ایران دارای اقلیمی خشک، کم ابر، کم باران همراه با پراكنش مكانی و زمانی نامناسب با دما و ساعات آفتابی بالا است که نسبت به آسایش محیطی نُرم های اقلیمی کشور اختلاف نامناسبی از نرم های جهانی دارد. در این میان نحوه مدیریت و استفاده حاکی از آمار بسیار متنقاض با نوع اقلیم است.
ایران با ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومتر مربع مساحت هفدهمین کشور پهناور جهان، و با جمعیت تقریباً ۸۹٫۴ میلیون تن هفدهمین کشور پرجمعیت جهان است
بیشتر مناطق کشور خشک (۶۵%) تا نیمه خشک (۲۰%) با تابستانهای گرم در نواحی ساحلی مرکزی و جنوبی است، فقط ۱۵٪ مرطوب و نیمه مرطوب عمدتاً در مناطق نزدیک به دریای کاسپین، خلیج فارس و دریای عمان واقع شدهاند.
متوسط ارتفاع حدود ۱۳۰۰ متر (با دامنه تغییرات بسیار بالا از منفی ۲۸ تا ۵۶۷۸ متر)
متوسط بارندگی حدود ۱۸ درجه سلسیوس با رژیم دمایی قارهای عرضهای میانه (باید یادآور شد متوسط دمای مذکور رو به افزایش است) نسبت به میانگین جهانی حدود ۴/۵ درجه سلسیوس دمای بیشتر
متوسط تبخیر حدود ۲۱۰۰ م.م. (متوسط جهانی حدود ۷۰۰ م.م. یعنی سه برابر متوسط تبخیر سالانه جهانی)
فشار بخار آب کشور حدود ۹/۴ میلیبار (متوسط جهانی حدود ۱۲ میلیبار)
میانگین ابرناکی حدود ۲۶ درصد (متوسط جهانی حدود ۵۰ درصد)
بارندگی سالانه ایران حدود ۲۲۴ تا ۲۷۵ میلیمتر ذکر شده است. یعنی تقریبا یک سوم بارندگی مناطق خشک (۸۰۰ م.م.) و یک چهارم متوسط کره زمین (۱۱۳۳ م.م.). در باره بارندگی بایسته است بیان کرد که حدود ۷۰% از میزان بارندگی سالانه به ۲۵ درصد از سطح كشور و ۳۰ درصد میزان بارندگی ها به ۷۵ % باقیمانده از سطح كشور ریخته میشود (توزیع نایکتواخت مکانی)، همچنین افزون بر توزیع نایکنواخت مکانی بارش، توزیع نایکنواخت زمانی نیز به شدت محسوس است. بدین معنی که ایران دارای رژیمی زمستانه است و حدود ۷۰% بارندگی در طول زمستان ریزش میکند.
مجموع حجم بارندگی حدود ۳۹۷/۹ میلیارد متر مکعب است که حدود ۶۶ % قبل از رسیدن به رودخانهها تبخیر میشوند (تبخیر بیش از دو سوم بارندگی).
سهم ایران از جمعیت جهان حدود ۱ % است.
سهم ما از منابع آب شیرین دنیا فقط ۳/۰ % است.
در بین ۱۸۰ کشور جهان به لحاظ تنش آبی رتبه ۲۴
تعداد روزهای گرد و غباری ایران حدود ۳۵ روز (البته برخی نواحی مثل دشت سیستان به نیمی از سال میرسد)
میانگین ساعت آفتابی حدود ۳۲۰۰ ساعت (نویدگر استفاده از انرژی خورشیدی. بهترین پتانسیل سرمایه گذاری)
مبتنی بر تقسیم بندی سازمان بینالمللی مدیریت ذخایر آبهای جهان، ایران در دسته اول یعنی کشورهای با کمترین دسترسی به منابع آب قرار داشته به طوری که در سالهای آتی منابع آب کافی به منظور حمایت از بخشهای کشاورزی، صنعت و شهری را نخواهیم داشت.
میزان مصرف آب در بخش کشاورزی ۹۲، در بخش صنعت ۱ و در بخش شهری ۷ % می باشد. این در حالی است که میزان مصرف آب در اروپا برابر با ۲۲، ۵۷ و ۲۲ درصد و آمریکا برابر با ۴۹، ۳۴ و ۱۶ % است. قاره اروپا و امریکا به لحاظ دستهبندی مدیریت ذخایر آبهای جهان در دسته سوم و چهارم با منابع آب کافی قرار دارند! (جای بسی تامل دارد: جهت کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی با افزایش راندمان کشاورزی و استفاده از ابزارهای نوین)
سهم کاشت دیم در کشور حدود ۸ % (۶۰ % محصولات كشاورزی در جهان در اراضی دیم کشت میشوند)
حدود ۸۸ میلیارد مترمكعب آب مصرفی بخش كشاورزی نزدیك به ۵۳ % آن از منابع آبهای زیرزمینی و به طور عمده از چاهها تأمین میشود (نیازمند بررسی بیشتر و کاهش این %).
در ایران با برآورد حدود ۹۰۰ هزار چاه عمیق، که حدود ۳۵۰ هزار چاههای غیرمجاز در سفرههای زیرزمینی حفر شدهاند و کنترل مناسبی بر برداشت آب وجود ندارد ( تعداد چاهها در دهه گذشته در ایران افزایش چشمگیری داشته است!).
ایران دارای ۶۰۹ دشت، که از این تعداد ۴۱۰ دشت در سالهای اخیر در جمع دشتهای ممنوعه و بحرانی قرار گرفته و این روند رو به رشد بوده است.
بر اساس اطلاعات بالا کشور ایران، دارای اقلیمی خشک، کم ابر، کم باران همراه با پراكنش مكانی و زمانی نامناسب با دما و ساعات آفتابی بالا است که نسبت به آسایش محیطی نُرم های اقلیمی کشور اختلاف نامناسبی از نرم های جهانی دارد. در این میان نحوه مدیریت و استفاده حاکی از آمار بسیار متنقاض با نوع اقلیم است. منطق حكم میكند كه الگوی بهرهبرداری از منابع آبی در ایران میبایست نسبت به متوسط جهان بسیار محافظهكارانه و متناسب با شرایط اقلیمی و پتانسیل منابع آبی و در نتیجه بیشتر به سمت تولید محصولات كشاورزی با نیاز آبی پایین و ارزش بازدهی اقتصادی بالا باشد. در واقع چنین سیستمهای بسیار شکننده و آسیبپذیر هستند و نیازمند مدیریت و برنامهریزی مبتنی بر توان اکولوژیکی منطقه میباشند. در صورت داشتن برنامهریزی مسجل مبتنی بر آمایش سرزمین نه تنها شرایط پیش رو نقمت نیست بلکه نعمت محسوب میشود.
انتهای پیام/
تبادل نظر کاربران
تمامی نظرات ارسال شده با تائید مدیریت در سایت قابل نمایش خواهد بود .
نظراتی که حاوی فحاشی . تهمت و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
نظرات در انتظار بررسی : 2
نظرات انتشار یافته : بدون دیدگاه