گنجینه فرهنگ جنوب در موزه مردم شناسی روستای خِـرّه

در جنوبی ترین نقطه استان بوشهر و روستای خرّه، عبدالله کشاورز با نستوهی و عشق به میهن، فرهنگ و تاریخ ایران به تنهایی و بدون حمایت دولتی کاری کرده که اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر از زمان شکل گیری تا سالهای سال توان گردآوری چنین مجموعه گرانبها و بی مانندی را ندارد.

عبدالله کشاورز طی سالها گنجینه ای ارزشمند از فرهنگ زیستی مردمان ساحلی استانهای بوشهر و هرمزگان که دارای همسانی و پیوستگی های دیرینه تاریخی و فرهنگی هستند را گرد آورده و موزه مردم شناسی جنوب را در خانه اش برپا کرده است.

این مجموعه گرانبها در دو بخش ۱۳٠ متری مسقف با چهار اتاق و معماری سنتی منطقه و در فضای باز ۶٠ متری کپری به گردآوری اشیاء و لوازم و کالاهای قدیمی مناطق کرانه ای استانهای بوشهر و هرمزگان پرداخته و مجموعه ای منحصر بفرد و افزون بر دو هزار قطعه که قدیمی ترین آنها مانند خمره های سنگی، چرخهای آب، ابزارها، حصیر و گلیم و لباس های سنتی مردانه و زنانه تا لوازمی مانند مجموعه ای از رادیو و تلویزیون و ظروف و… در همه حوزه های کشاورزی، دامداری، دریانوردی و ماهیگیری، ظروف آشپزخانه، پوشش تا دوچرخه و موتورسیکلت و… را گردآوری کرده است.

فضای این مجموعه چنان است که گویی به تونل زمان رفته و در حال زیست در روزگار گذشته ایم. هر آنچه را که تصور کنید می توان آنجا دید آنهم بصورت مجموعه ای و در اندازه کوچک تا بزرگش. در فضای ۶٠ متری کپری مجموعه ای عظیم از خمره ها و ظروف سنگی است که در روزگار پیشتر و پیش از آمدن ظروف سفالی در منطقه، برای نگهداری آب استفاده می کرده اند که سنگهای بزرگ را از کوه آورده و به شکل خمره تراشیده و درون سنگها را خالی کرده و در آنها آب نگهداری می کردند.
همچنین چند آسک (چرخ های سنگی بزرگی که با چهارپایان چرخانده می شد) می بینیم که با آنها ساروج را برای استفاده بنایی پودر می کردند.

پیشگاه و آستانه بخش مسقف، فضایی ۶٠ متری با نشیمنگاه های سنتی و رنگین برای نشست های صبحگاهی، پسینگاهی و حتی شبانگاهی در مواقعی که هوا خوش باشد. چینش و پیوند حوض آب، نخل و فضای سنتی زیبا چنان چشم اندازی ساخته که بی درنگ خود را بر نشمینگاهها رها می کنی و آرامش و حس ویژه ای دست می دهد.

پیش از ورود به خانه ها، تارمه ای در ۱۵ متر مربع را می گذرانی و وارد نخستین خانه می شویم. این خانه ۳۵ متر مربعی که پذیرایی است و بسیار زیبا فرش و آراسته شده و بساط پذیرایی مهیاست. کف تا سقف و دیوارها، جلوه گاه و آینه فرهنگ زیستی مردم و فضایی بسیار آرام و فرحبخش است.

در گوشه شرقی اتاق، دربی است که به دو اتاق ۶ متر مربعی در گوشه شرقی اتاق، دربی است که به ۲ اتاق ۶ متر مربعی در امتداد هم وارد می شود و جز یک راه باریک برای گذشتن، سراپای اتاقها پوشیده از ابزار و لوازم ریز و درشت کشاورزی و دامداری و کوزه های سفالی و صدها وسیله دیگر است. در کنار این اتاق، اتاقی ۳۵ متر مربعی است که می توان گنجینه تاریخ نامش نهاد. از انواع طناب های ریز و درشت قدیمی تا کلکسیونی از آفتابه و تنگ های فلزی، دلوهای آبکشی، چرخ چاهها، رادیوها و تلویزیونهای قدیمی، گهواره، ظروف آشپزی، انواع صندوق ها و چمدانها و… است. افزون بر اینها دو انباری وسایل هم وجود دارد که بدلیل نداشتن فضای مناسب در انبارها بصورت فشرده انباشته شده است.(گزیده ای از گزارش هفته نامه نخل و دریا به تاریخ ۱۴٠۳/۱/۳٠)

گنجینه ای سترگ و فاخر که نمی توان روی آن قیمت گذاشت و به گفته عبدالله کشاورز، اگر روی تاریخ و فرهنگ و هویت ایران توانستید قیمت بگذارید روی این مجموعه هم قیمت بگذارید و معتقد است ارزش معنوی این گنجینه گرانسنگ به بلندای تاریخ و فرهنگ جنوب ایران است.

عبدالله کشاورز که با همتی والا چنین گنجینه ای را با عشق و البته با سختی های فراوان و هزینه شخصی بنیاد نهاده و چشم اندازش راه اندازی یک مجموعه گردشگری بزرگ در کنار روستاست که بتواند این مجموعه بسیار بزرگ لوازم را در آن به گونه ای چیدمان کند که با ورود و دیدن آن به تماشای زندگی و فرهنگ زیستی مردمان جنوب در سده گذشته و پیش از آن نشست.

این هدف والا که می تواند از بزرگترین مجموعه های گردشگری فرهنگی تمدنی در حوزه خلیج فارس باشد اما با مشکلاتی گریبانگیر است که مهمترین آن اختصاص زمینی چند هکتاری و حمایت های اداری است که اندوه مندانه تلاشها و پیگیری های مستمر وی همواره به در بسته خورده و علیرغم بازدیدهای مسئولان از سطح استانی تا وزارتی و کشوری اما نتیجه ای حاصل نشده و انتظار می رود ارتقای این نهاد از سازمان به وزارت و گسترش دایره وظایف و افزایش سطح اختیارات و بهبود توان مالی متولی میراث فرهنگی، این طرح را بصورت ویژه حمایت کنند تا شاهد راه اندازی بزرگترین مجموعه موزه مردم شناسی در کشور باشیم` و این در حالیست که به گفته عبدالله کشاورز، کشورهای حوزه خلیج فارس که در پی تاریخ سازی اند با هزینه های هنگفت ابزار و وسایل فرهنگی و تاریخی جنوب ایران را خریداری و در پی راه اندازی چنین موزه های مردم شناسی در سطح گسترده هستند و دیری نپاید که بسیاری از این عناصر فرهنگی تاریخی ایران را به نام خود ثبت کنند و بعد وافریادا و وامصیبتا کنان به تماشای میراث فرهنگی غارت رفته مان باشیم و آن روز راه برگشتی نداریم جز زانوی حسرت در بغل گرفتن و به حال خود و فرهنگ ایرانی غبطه خوردن.

عبدالله کشاورز در برابر پیشنهادات سنگین چند ده میلیارد تومانی برای خرید بخشی از این میراث غنی فرهنگی چه زیبا و شرافتمندانه پاسخ گفته است: «من نگهبان این وسایل هستم و نه مالکش، اینها تاریخ و فرهنگ جنوب ایران است و فرهنگ ایران همچون میهن ماست و ما میهن را مادر می خوانیم و ناموس خود می دانیم و با جان خویش پاسداری اش می کنیم.»

این روزها که بار دیگر همبستگی میهنی ایرانیان، جهانیان را شگفت زده کرد شایسته و رواست که متولیان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی امثال عبدالله کشاورز را ببینند و با آغوش گشاده پذیرایش باشند و همانگونه در اهداف و وظایف این وزارتخانه آمده است: «حفظ و احیای میراث فرهنگی ملموس و ناملموس، صنایع دستی، هنرهای سنتی و صیانت از میراث طبیعی، توسعه پایدار و جامعه محور گردشگری مبتنی بر ارزش‌های ایرانی اسلامی و ظرفیت‌های متنوع کشور از جمله میراث فرهنگی تاریخی و طبیعی و صنایع دستی و هنرهای سنتی» این گنجینه فرهنگ جنوب را احیا کنند.

امثال عبدالله کشاورز را علیرغم پیشنهادات وسوسه انگیز مالی، تنها گذاشته و حمایت نمی شود و متولیان امر را سرزنش و بازخواست نمی کنند اما اگر این افراد همین میراث فرهنگی را به کشورهای دیگر که با قیمت های نجومی خریدارند، بفروشند به خیانت به میهن، وطن فروشی، فرهنگ فروشی، بیگانه پرستی و… تهمت کُش و انگ باران می کنیم.

پرسش اساسی این است که اصولاً فلسفه وجودی وزارتخانه و ادارات کل زیر مجموعه آنها چیست؟ آیا متولی انجام وظایف و رسالت سازمانی شان هستند یا متعهد به عدم انجام تکلیف و وظایف؟؟!! چرا به ترک فعل ها رسیدگی نمی شود؟ آیا جز این است که همین بی مهری ها و بی تعهدی های مسئولان سبب گسل آفرینی اجتماعی و گسست بین دولت- ملت است؟

فرجام سخن
کاری که عبدالله کشاورز کرده در نوع خود سرآمد است و بر مسئولان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وظیفه است که بصورت ویژه از چنین طرح ها و کارهایی حمایت تام و تمام کنند و امیدواریم که چنین اتفاقی رخ دهد و مجموعه فرهنگی تاریخی در جنوب استان راه اندازی و به عنوان ویترین فرهنگ جنوب به جهانیان عرضه شود.

عکاس: داریوش محبی